پنج راه حل سوزان مالونی به اوباما برای تعامل با ایران

«سوزان مالونی» عضو ارشد «مرکز سیاست خاورمیانه سابان» در «اندیشکده بروکینگز» در گزارشی راه هایی را که آمریکا می تواند بر سر برنامه هسته ای ایران با تهران به توافق برسد پیشنهاد کرد. سایت خبری تحلیلی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه آن را برای اطلاع نخبگان و تصمیم گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند.

قرار است «باراک اوباما» در اوایل سال ۲۰۱۳ در تلاش برای به سرانجام رساندن روابط سرد ایران و جامعه بین‌المللی اقدام دیپلماتیک جدیدی به اجرا بگذارد. اگر فکر می‌کنید این حرف تکراری است درست متوجه شده‌اید چرا که «اوباما» دوره نخست ریاست جمهوری خود را هم با طرحی مشابه در قبال ایران آغاز کرده بود. این اقدام ثمره‌ای است که از قبل کمپین رو به جلو درگیری با مصمم‌ترین دشمن آمریکا حاصل شد و ارتباطات مستقیم و مذاکرات مورد حمایت واقع گشت. با این همه، پیش‌درآمد ابتدایی «اوباما» با پیشرفت کمی همراه بود. به همین دلیل موضع خود را به رویکردی مبتنی بر فشار تغییر داد. این رویکرد با حمایت بی‌سابقه بین‌المللی مواجه شد و توانست موجی از تحریم‌های تنبیهی اقتصادی جدید علیه ایران به راه بیندازد. ادامه…..

«سوزان مالونی» عضو ارشد «مرکز سیاست خاورمیانه سابان» در «اندیشکده بروکینگز» است. تحصیلات او در زمینه ایران، اقتصاد سیاسی خلیج‌فارس و سیاست انرژی در خاورمیانه بوده است. او قبلا به عنوان مشاور سیاستی «وزارت امور خارجه آمریکا» فعالیت داشته و مشاوره‌های زیادی درباره مسایل خاورمیانه به شرکت‌های خصوصی داده است. او اخیرا کتابی با عنوان سیطره گسترده ایران: ایران به عنوان دولتی محوری در جهان اسلام منتشر کرده است.

■ آمریکا به آن میزان از نفوذ دست یافته که ایران را به بازبینی برنامه هسته‌اش مجبور کند ■

با این همه، در این مجال از مذاکرات صحبت خواهیم کرد و به بررسی یک شرط‌بندی بزرگ جدید که بر سر یک معامله تاریخی با ایران بسته شده می‌پردازیم. این بار دیگر به این تصور که رویکردی دوستانه از سوی آمریکا بتواند بیگانگی طولانی‌مدت میان تهران و این کشور را به پایان برساند دلخوش نخواهیم بود بلکه آن چه که امروز در پرتو فعالیت‌های هسته‌ای ایران اهمیت یافته تعیین مهلت و تصمیم بین دو گزینه بمباران ایران یا مواجهه با بمب اتمی ساخت ایران است. نکته دیگر این است که تصمیمات دیپلماتیک واشنگتن در قبال ایران به دلیل شرایط بد کشور دچار حسی از برتری شده است. آمریکا به تازگی از جنگی پر هزینه در عراق خارج شده و آماده است پرونده حضور خود در افغانستان را هم ببندد. در همین احوال اقتصاد ایران زیر بار شدیدترین و گسترده‌ترین تحریم‌های ائتلاف جهانی علیه این کشور کمر خم کرده است. تهران میلیاردها دلار از دست داده و فشار تحریم‌ها- تورم در حال افزایش، کمبود تولیدات و کاهش ارزش پول ملی- در تک تک جوانب زندگی جامعه ایران احساس می‌شود. در نهایت بسیاری از سیاست‌گذاران آمریکا اعتقاد دارند دولت «اوباما» برای اولین بار توانسته به نفوذی دست یابد که تهران را مجبور کند در رویکرد خود به مسئله هسته‌ای بازبینی انجام دهد.

■ پیشرفت هسته‌ای ایران و نگرانی آمریکا و اسرائیل ■

در نسخه دوم، شروط مشخصا سخت‌تری وضع شده است. از زمان آغاز دور اول ریاست جمهوری «اوباما»، ایران به موفقیت‌های چشم‌گیری در عرصه توانایی‌های هسته‌ای دست پیدا کرده است. این کشور توانسته هزاران سانتریفیوژ به داشته‌هایش اضافه کند و ساخت تاسیسات اتمی بسیار مستحکم زیر زمینی را آغاز نماید که احتمالا در برابر حملات کاملا ایمن خواهد بود. ذخیره اورانیوم غنی‌شده سطح پایین این کشور تقریبا هفت برابر شده و توانایی‌های جدید ایران امکان غنی‌سازی اورانیوم تا میزان تقریبی بیست درصد را ممکن کرده است. هم چنین شواهدی که به مرور آشکار می‌شوند حکایت از آن دارد که تحقیقات ایران در حوزه تسلیحات – که جامعه اطلاعاتی بین‌المللی تصور می‌کرد متوقف شده باشد- احتمالا دوباره از سر گرفته شده است. تقاضای اسرائیل برای تعهد روشن آمریکا به استفاده از زور «اوباما» را بر آن داشته رویکرد خود طی سال‌های اخیر را شدیدتر کند. او در طول کمپین انتخاباتی خود بیش از پیش به آمادگی کشورش برای جلوگیری از دست‌یابی تهران به توانایی ساخت تسلیحات اتمی اشاره کرد.

■ سال ۲۰۱۳ سالی سرنوشت ساز در مسئله هسته‌ای ایران ■

در نتیجه تمام مسائل، بسیاری از افراد در واشنگتن سال ۲۰۱۳ را سالی سرنوشت‌ساز در مجادلات طولانی بر سر مواجهه با تهدیدات ایران می‌دانند. بر اساس این منطق، تنها دو گزینه برای توقف پیشرفت مداوم ایران به سوی ساخت بمب اتمی وجود دارد. یکی این که جهان تصمیم بگیرد برای جلوگیری از رسیدن دولت انقلابی ایران به تسلیحات هسته‌ای محدودیت‌های پایداری وضع کند و یا این که خود را برای جنگی به هدایت آمریکا در خاور میانه تا ده سال آینده آماده کند. منطقی است اگر بپرسیم پیش فرض تعجیلی اتخاذ شده صحیح یا واقعی است با نه. لیکن باید دانست که متفکرین و سیاست‌گذاران آمریکایی و اسرائیلی به شکل عجولانه‌ای اعتقاد دارند رسیدن بحران هسته‌ای ایران به «نقطه بدون بازگشت» در طول یک سال آینده مبرهن و قابل پیش‌بینی است. با این همه عقیده واشنگتن در این زمینه جای زیادی برای بحث دارد.

■ آن چه باید در دور جدید مذاکرات سرلوحه غرب قرار گیرد ■

با این حال، استفاده از سیاست‌های خطرناک باعث شده حسی جدید از آمادگی برای بازبینی در دیپلماسی آمریکا در قبال ایران به وجود آید. در واقع باید گفت پس از ماه‌ها مذاکره پر سر و صدای تهران برای به دست آوردن امتیازاتی در برنامه غنی‌سازی به نظر می‌رسد هر دو طرف آماده‌اند برای گفتگوی جدی به میز مذاکره بازگردند. مشخص است که آمادگی صرف ضامن موفقیت نیست. اگر جهان می‌خواهد از لحن شدید یا چیزی بدتر از آن دوری کند، آمریکا و متحدانش باید دور جدید مذاکرات را با راهبردی هوشیارانه‌تر آغاز کنند تا نسبت به آن چه تا کنون از آمریکا دیده‌ایم به موافقت‌های معنادار تری دست پیدا کنند. پیشنهادات ذیل چهارچوب رویکردی را مشخص می‌کند که دورنمایی مطمئن از موفقیت به دست می‌دهد.

■ واشنگتن از موافقت‌نامه‌ای که حداقل توقعات طرفین را رعایت کند حمایت می‌کند ■

- اول، دولت «اوباما» باید تصورات و توقعاتش را پایین بیاورد

توقعات دور دوم ریاست جمهوری آمریکا به شکل قابل درکی زیاد است و دولت از جوانب مختلف داخلی و هم چنین از سوی رقبای جمهوری‌خواه و متحدان منطقه‌ای خود تحت فشار قرار گرفته تا به جای اتخاذ دیپلماسی تدریجی یا راه‌حل‌های کوتاه مدت، به تهدید ایران برای همیشه خاتمه دهد. واشنگتن تدریجا به نقطه‌ای رسیده که از موافقتی که حداقل توقعات دو طرف را تامین کند حمایت نماید و آن این که ایران اجازه داشته باشد در حد معتدل توانایی غنی‌سازی را حفظ کند ولی تمام مراحل غنی‌سازی مورد بازرسی و تایید دقیق قرار بگیرد. پیروزی دوباره رئیس جمهور در انتخابات بستر لازم برای پیش بردن چنین قراردادی را فراهم کرده است. اما بسیاری در واشنگتن معتقدند با توجه به این که سیاست‌های تدریجی برای اعتماد سازی با تهران به شکست انجامیده می‌توان درباره این رویکرد هم تردیدهای موجهی داشت. راهبرد آمریکا تا به امروز این بوده که حکومت ایران را به گوشه‌ای براند و با استفاده از فشار بیشترین امتیازات را از این موقعیت بگیرد.

■ رهبر ایران: ایران به خواسته‌های جاه‌طلبانه غرب تن در نمی‌دهد ■

رهبران ایران مسئله هسته‌ای را بهانه‌ای برای تغییر حکومت با حمایت آمریکا و تحریم‌ها را وسیله‌ای برای سقوط حکومت می‌دانند و اتخاذ راهبردی که در بالا از آن صحبت شد تنها به نگرانی گسترده رهبران ایران دامن زده است. سخنرانی که در اکتبر ۲۰۱۲ توسط رهبر ایران، ]آیت الله[ «علی خامنه‌ای» - که تصمیم گیرنده نهایی در مسایل هسته‌ای ایران است- ایراد شد این تصور را بیان می‌کند. به گفته او قدرت‌های غربی «نمی‌خواهند ایران را مجبور کنند به میز مذاکره بازگردد بلکه به دنبال این هستند که ایران در مقابل گردن کلفتی‌های غرب در طول مذاکرات کوتاه بیاید... پاسخ ایران این است: شما آن قدر قدرت ندارید که ملتی انقلابی، مقاوم، با بصیرت و آگاه را مجبور کنید در مقابل خواسته‌های جاه‌طلبانه شما کمر خم کنند... مشکل غربی‌ها این است که ایران طبق خواسته آن‌ها عمل نمی‌کند؛ و مشخص است که این مشکل حل نشده باقی نخواهد ماند».

■ فشار و تهدید علیه ایران موقتی است ■

بدین معنا تهران تلاش دارد از مذاکرات در پرتو راهبرد بقاء استفاده کند و تسلیم نشود. رهبران ایران بر این باورند که می‌توانند راه خود را از میان بحران حاضر پیدا کنند. آن‌ها معتقدند که با استفاده از تصمیمات ریاضتی، ارتباطات غیرقانونی، اقدامات ضد تحریمی و فرسایش تدریجی فشار غرب پس از فشارهای مالی از یک سو و کمپین روابط عمومی ایران برای تاکید بر وجه ضد انسانی مجازات‌ها از سوی دیگر می‌توانند از شرایط سخت کنونی گذر کنند. با وجود مباحثات داغی که در مقاطع بالای کشور وجود داشت بودجه آینده ایران بر اساس شرایط واقعی تنظیم شده و در آن صادرات نفت کمتر از نصف مقدار آن در سال‌های گذشته در نظر گرفته شده است. با این حال، در آمد کشور در حد بالایی نگه داشته شده- مخصوصا با توجه به هزاران بشکه‌ای که ایران اضافه بر اندازه به بازارهای تشنه آسیایی صادر می‌کند. ] آیت الله[ «علی خامنه‌ای» در جولای ۲۰۱۲ گفت: «اگر کشور به شکل عاقلانه‌ای با فشارهای موجود دشمن مقابله کند- مخصوصا با تحریم‌ها و موارد دیگری از این قبیل- نه تنها ترفند دشمن بی اثر خواهد شد بلکه آن‌ها دیگر نخواهند توانست در آینده از چنین سیاست‌هایی استفاده کنند. کشورهای دیگر در این بازی وارد شدند تا فشار و اجبار خود را حاکم کنند اما این حرکت آن‌ها بیشتر نمایشی بود. مشخص است که رفتارهایی چون ارعاب و فشار نمی‌تواند ادامه داشته باشد. این رویکردها تنها برای مدتی حاکم خواهند بود».

■ بی‌اعتمادی دوسویه مانعی بر سر راه پیشرفت مذاکرات ■

با اکتفا به این دلیل می‌توان حدس زد رسیدن به موافقتی گسترده با رهبران ایران – حتی موافقتی که به مسئله هسته‌ای محدود باشد- در این بازه زمانی ممکن نیست. تحریم‌های بیشتر موضع ]آیت الله[ «خامنه‌ای» را تغییر نخواهد داد چرا که او ده‌ها بحران‌ها را با رهبری روحانی خود مدیریت کرده و تسلیم شدن را با رسوایی و احتمال از هم پاشی حکومت مساوی دانسته است. رهبر ایران در جولای ۲۰۱۲ با ارجاع به مذاکرات پیشین با غرب گفت «عقب نشینی ما غربی‌ها را پر رو کرد». سپس بابت برعکس کردن عقب نشینی ها و جلوگیری از شکست ایران تبریک گفت. مذاکرات در شرایطی که اهداف دو طرف مذاکره به این اندازه ناهمگون باشد پیشرفت نمی‌کند. راهبرد آمریکا به منظور پیمانی همه‌جانبه بر سر مسئله هسته‌ای در فضای بی اعتمادی عمیق دو سویه به شکست خواهد انجامید و چنین ناکامی راه را برای آغاز جنگ هموار تر خواهد نمود.

■ رویکرد تدریجی نسبت به ایران نتایج مثبتی خواهد داشت ■

در مقابل آمریکا باید با تهران به تفاهم برسد تا با پیشرفت‌های تدریجی در شفافیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران و اعمال محدودیت بر فعالیت‌های کنونی این کشور به راه حلی برای مشکل ایران رسیده باشد. مذاکرات باید حول پیشرفت اهدافی شکل بگیرد که واشنگتن و متحدانش در کمپینهای علنی متعدد دنبال کرده‌اند، از جمله ویروس «استاکس نت» که سانتریفیوژهای ایرانی را از کار انداخت. قراردادهایی چون توقف و جایگزینی غنی سازی بیست درصدی اورانیوم توسط ایران می‌تواند تدریجا از رسیدن ایران به توانایی تولید تسلیحات اتمی جلوگیری کند و به جامعه بین‌المللی اطمینان دهد که فرار احتمالی ایران از این قرارداد قابل پیش بینی است و فورا از آن جلوگیری خواهد شد.

■ دادن انگیزه بیشتر به ایران برای جلب اعتماد این کشور در مسئله هسته‌ای ■

- دوم، جامعه بین‌المللی باید انگیزه‌های واقعی را شناسایی و آن را به تهران پیشنهاد کند

دولت «اوباما» راهبرد خود در قبال ایران را تلاشی دوگانه برای کم کردن بی‌عدالتی‌ها به ایران که در رویکرد استعاره‌ای «هویج و چماق» اتخاذ شده توسط روسای جمهور قبل مستتر بود، اعلام کرده است. به نظر می‌رسد فشارها در ایجاد اشتیاقی جدید در حکومتی که در سی سال گذشته از مذاکره مستقیم با «شیطان بزرگ» دوری می‌کرده موفقیت‌آمیز بوده است. اما فشارها نمی‌توانند به تنهایی به امتیازاتی که واشنگتن و جامعه بین‌المللی در پی آن هستند بینجامد. قسمت «هویج» رویکرد باید بیشتر شود تا تهران را به قبول محدودیت‌ها و نظارت بیشتر بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای این کشور متقاعد کند.

■ معامله مروارید با شکلات ناعادلانه است ■

از ابتدای بروز بحران هسته‌ای ایران در بیش از یک دهه پیش، رهبران ایران مرتبا اظهار کرده‌اند که حاضر نیستند بدون دریافت اقدامات جبرانی کافی، هیچ امتیازی در قبال «حق هسته‌ای مسلم» خود بپذیرند. در واقع همین مسئله بود که باعث شد تلاش‌های ابتدایی دولت‌های اروپایی برای موافقتی موقتی مجبور به عقب نشینی شود. تهران این موضوع را ناسپاسی بین‌المللی تعبیر کرد و در پی خشم از این رویکرد تعهدات خود در «موافقت‌نامه ۲۰۰۴ پاریس» را زیر پا گذاشت و با لغو تعلیق غنی‌سازی فعالیت‌های مربوطه را از سر گرفت. مشهور است که «علی لاریجانی» که مذاکره کننده هسته‌ای ایران در آن زمان بود و هنوز هم در امور مربوط به مسایل هسته‌ای نقش مهمی دارد تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای ایران را معامله مروارید توسط ایران برای گرفتن شکلات از غرب تعبیر کرد.

■ ایران آماده است مشکلات را تحمل کند اما به این آسانی از برنامه هسته‌ای خود دست نکشد ■

تحریم‌ها تنها باعث شد رویکرد معامله‌ای در سیاست خارجی ایران افزایش یابد. این نگاه سابقه دیرینه‌ای در رویکرد جهانی جمهوری اسلامی دارد و مسایلی مثل ماجرای ایران-کنترا موید این موضوع است. از نگاه تهران، تصمیمات سخت‌گیرانه جدید که در چهار سال اخیر به اجرا در آمده تنها مسئله را برای ایران جذاب تر کرده است. در واقع بسیاری از رهبران ایرانی متقاعد شده‌اند که آمریکا هرگز فشار اقتصادی بر ایران را کم نخواهد کرد تا زمانی که حکومت را از بین ببرد. این نگاه از ترس قدیمی رهبران ایران و آگاهی عمیق آن‌ها از عمق و تمرکز تحریم‌های آمریکا نشات می‌گیرد. «خامنه‌ای» در اکتبر ۲۰۱۲ اعلام کرد که مقامات آمریکایی و اروپایی «دروغ می‌گویند و ادعا می‌کنند اگر ملت ایران از دست‌یابی به انرژی هسته‌ای دست بردارد تحریم‌ها را لغو خواهند کرد. اما دلیل اصلی اعمال تحریم‌های غیرمنطقی از این دست- که نوعی وحشی‌گری محسوب می‌شوند- تنفر آنان از ملت ایران است». مذاکرات ناگهانی در تهران بر سر امکان گفتگوی دوجانبه مستقیم با واشنگتن و تمرکز امتیازات احتمالی هسته‌ای ایران نشان دهنده آن است که جمهوری اسلامی توقع دارد حتی برای ابتدایی‌ترین قدم‌ها در مسایل هسته‌ای امتیاز شایسته‌ای دریافت کند. به طور خلاصه باید گفت تهران آماده است مشکلات را تحمل کند.

■ غرب ایران را سزاوار امتیازات نمی‌داند ■

اگر از سوی دیگر میز مذاکره به این چانه‌زنی‌ها نگاه کنیم شرایط کاملا متفاوت است. در نظر واشنگتن و دیگر کشورهای مهم جهان اسب دوانی در مسئله هسته‌ای ایران مفهومی است که از نظر اخلاقی و راهبردی مورد پسند نیست. خواست ایران برای ساختن زیرساخت‌های پر هزینه هسته‌ای و تخطی مداوم کشور از تعهداتش در «پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» باعث شده نگرانی‌های عمیقی درباره امنیت منطقه‌ای و آینده سیاست منع گسترش شکل بگیرد. امتیاز دادن به رهبری که تعمدا قانون را نادیده می‌گیرد نشانه خوبی نیست.

■ همکاری صادقانه با جامعه بین‌المللی، تقاضای غرب از ایران ■

متاسفانه امنیت ملی همیشه با مبانی اخلاقی سازگار نیست. نمی‌توان دیپلماسی را بر مبنای درستکاری رقیب بنا نهاد بلکه برای این منظور باید منافع ملی حقیقی را در پیش گرفت. هر قراردادی که محدودیت‌های معنادار و پایداری بر جاه‌طلبی‌های ایران وضع کند هزینه حمله نظامی بر علیه برنامه هسته‌ای ایران را از دوش کشورها برمی‌دارد و به پیشرفت اهداف منع گسترش تسلیحات و منافع بزرگ‌تر امنیتی در منطقه‌ای که برای ثبات و رشد اقتصاد جهانی حیاتی است کمک شایانی خواهد کرد. به همین دلیل است که مقامات آمریکایی بارها در قالب قراردادی هسته‌ای پیشنهادات انگیزشی چون وعده برداشتن مجازات‌های کنونی به ایران داده‌اند. «هیلاری کلینتون»، وزیر امور خارجه آمریکا، در اکتبر ۲۰۱۲ گفت تحریم‌ها " می‌تواند به راحتی برداشته شود اگر دولت ایران به همکاری صادقانه با گروه «۱+۵» و جامعه بین‌المللی تمایل نشان دهد".

■ تعلیق تحریم‌ها چندان آسان نیست ■

اما واقعیت از اطمینان خوش‌بینانه «کلینتون» تا حدودی پیچیده‌تر است. تحریم‌های کنونی از یک رشته تصمیمات گسترده آمریکا بر مبنای شاخه اجرایی و اقدام قانونی، مجازات‌های تعیین و اجرا شده توسط «شورای امنیت سازمان ملل» و دسته‌ای از اقدامات هماهنگ پیچیده توسط کشورهای دیگر و «اتحادیه اروپا» تشکیل می‌شود. در بیشتر این تصمیمات گزینه‌ای برای ابطال مواضع در نظر گرفته نشده است؛ مخصوصا جدیدترین و موثرترین تحریم‌ها علیه «بانک مرکزی ایران»، قطع دسترسی به سامانه پرداخت الکترونیکی، توقف صادرات نفت به اروپا و خودداری شرکت‌ها از بیمه محموله‌های ایران در کشورهای دیگر موجب خواهند شد مجادله سیاسی سختی در داخل (یا بین کشورهای اروپایی) در بگیرد و برای لغو تحریم‌ها به اقدامات نظارتی سختی روی آورده شود. به همین منوال تعلیق تصمیماتی که رابطه موسسات مالی ایران، از جمله «بانک مرکزی» با جامعه بین‌المللی را مشکل کرده است به اعلام صریح «باراک اوباما» نیاز دارد. او باید تایید کند که این بانک‌ها ارتباط خود با فعالیت‌های هسته‌ای را قطع کرده‌اند.

■ کاهش تحریم‌ها آمریکا را در موضعی قوی‌تر قرار خواهد داد ■

واشنگتن و متحدانش بارها از سقوط اقتصادی ایران به عنوان شاهدی بر کارا بودن راهبرد دوگانه در قبال ایران یاد کرده‌اند و تلاش‌های زیادی صرف آن شده که در طول سالیان ساز و کارهایی برای تنبیه تهران و فلج کردن معاملات مالی این کشور با دیگر کشورهای جهان اندیشیده شود. دولت آمریکا باید اقدامی موازی و به همین اندازه جدی آغاز کند و به شناسایی مقاطعی که امکان سیاسی و لجستیکی کاهش تحریم‌ها در آن وجود دارد بپردازد البته همه این‌ها مستلزم آن است که تهران ثابت کند حاضر است در قبال برنامه هسته‌ای خود امتیازاتی بدهد. طراحی فهرستی از انگیزه‌های بالقوه می‌تواند واشنگتن را در موضعی قوی‌تر برای ایجاد و حفظ پیشرفت در قبال ایران قرار دهد.

■ شتاب‌زدگی مقامات آمریکا و اسرائیل در قبال ایران ■

- سوم، نباید بگذاریم سیاست- چه سیاست آمریکا و چه ایران- تعیین کننده جدول زمانی دیپلماتیک باشد

حتی قبل از این که «اوباما» دوره کاری خود در سال ۲۰۰۹ را آغاز کند، مشاجره شدیدی در مجامع سیاسی آمریکا و اسرائیل درباره لزوم رویارویی با جمهوری اسلامی بر مینای نیاز به تعیین مرزهای مشخص در یک جدول زمانی برای مذاکرات حتی قبل از این که برنامه مذاکرات مشخص شده باشد وجود داشت. شتاب‌زدگی موجود ترسی پایدار از این که تهران از روند مذاکرات برای حرکت سریع به سوی بمب اتمی استفاده کند را آشکار می‌کرد. اگر به شرایط اواخر سال ۲۰۰۹ نگاه کنیم تغییر به سوی راهبردی بر مبنای فشار معنا خواهد یافت؛ ایران به تازگی وجهه اعتمادسازی خود که ابتداعا توسط مقامات در مذاکرات ژنو پذیرفته شد، را رها کرده بود و علاوه بر آن فضای سیاسی داخلی این کشور بعد از ناآرامی‌های انتخابات بحث انگیز ریاست جمهوری به آشفتگی سوق پیدا کرده بود.

■ تنها موفقیت در قبال ایران از راه مذاکرات حاصل شد ■

با این حال اولویتی که به جدول زمانی شتابزده داده شد تغییرات رویکرد کوتاه مدت مداوم واشنگتن در قبال برنامه هسته‌ای ایران را توجیه می‌کند. رابطه بین پیشرفت هسته‌ای ایران و مشارکت آن کشور در گفتگوهای دیپلماتیک چندان قابل اتکا نیست؛ تهران در دوره‌های زمانی که دولت‌های «بوش» و «اوباما» به دنبال مذاکره نبودند به موفقیت‌های مستمری دست پیدا کرده است. در این میان تنها موفقیت در ترغیب ایران به محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای این کشور- تعلیق غنی‌سازی و بازپروری اورانیوم در فاصله سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵- از قبل مذاکرات حاصل شد.

■ اعلام ضرب‌الاجل تنها دست آمریکا را تنگ تر می‌کند ■

به زبان دیگر می‌توان گفت حساسیت زمانی به رسیدگی به فعالیت‌های هسته‌ای ایران نگرانی‌های جدی را توجیه می‌کند ولی دیپلماسی نه یک مسئولیت که یک امتیاز در قبال زمانی است که از دست می‌رود. مشخص کردن ضرب‌الاجل برای مذاکرات از پیش باعث می‌شود آمریکا سر میز مذاکره بدون دلیل انعطاف‌پذیری کمتری داشته باشد؛ هم چنین موجب می‌شود وابستگی رویکردی به وجود آید که به کمتر شدن گزینه‌ها خواهد انجامید و حسی از جنگ پشت پرده را القا می‌کند که ایران در استفاده از چنین موقعیت‌هایی استاد است. اعلام هر جدول زمانی برای مذاکرات باید بر اساس وجوه تکنیکی برنامه باشد و به اعلام ضرب‌الاجل برای مقاصدی با الویت سیاسی تبدیل نگردد. «اوباما» باید از هرگونه لحن سیاسی، چه از سوی آمریکا و چه متحدانش مثل اسرائیل، که او را به گزینه اقدام نظامی نزدیک کند اجتناب نماید. کمپین انتخاباتی نوامبر ۲۰۱۲ نشان داد که خودنمایی روی مسئله ایران امتیاز داخلی سیاسی ندارد و اطمینان بخشی به متحدان آمریکا نباید فضای تاکتیکی این کشور برای مانور را محدود کند.

■ ناآرامی‌های پس از انتخابات ۲۰۰۹ تاثیری بر تصمیم‌گیری‌های هسته‌ای نداشت ■

باید نوعی نگاه تردیدآمیز در قبال عجله‌ای که به خاطر انتخابات آتی ریاست جمهوری ایران در جون ۲۰۱۳ به وجود آمده اتخاذ شود. عقل سلیم و تجربه واشنگتن حکم می‌کند که در فصل بهار مبارزات سیاسی داخلی آن قدر مقامات ایرانی را درگیر می‌کند که آن‌ها نمی‌توانند به شکل جدی وارد روند مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران بشوند. تجربه انتخاباتی مشابه در سال ۲۰۰۹ دولت «اوباما» را متقاعد کرد در قدم‌های اول در قبال جمهوری اسلامی بر عمل متقابل تاکید نداشته باشد. البته این موضع پس از ناآرامی‌های بعد از انتخابات کمرنگ شد. اما تحلیل‌هایی از این دست امروزه دروغ بزرگی را برملا می‌کند که در درک منقضی شده از تعادل داخلی قدرت در ایران سرچشمه می‌گیرد. هر چند انتخابات ایران هنوز انرژی زیادی از طبقه سیاسی کشور می‌گیرد ولی این روند به هیچ عنوان بر تصمیم‌گیری‌های هسته‌ای تاثیر مستقیم نمی‌گذارد. بی اعتباری که به نتایج انتخابات ۲۰۰۹ نسبت داده می‌شد در کنار اتفاقاتی که از آن زمان تاکنون رخ داده بیان‌گر آن است که کمپین آتی انتخاباتی ایران بیش از آن که یک رقابت باشد محفلی برای تقدس بخشی به نظام خواهد بود. با این که تغییری زیرکانه در زمین بازی سیاست در راه است ولی اجماع نظرات موضوعی است که هنوز در ایران مسئله‌ساز باقی مانده است.

■ انتخابات ایران نباید به فرصتی برای فرار تبدیل شود ■

با این همه، تنها مقام تصمیم‌گیرنده در مسایل هسته‌ای- رهبر ایران- به سیاست‌های انتخاباتی کاری ندارد و دستورات او درباره مسایل امنیتی منعکس کننده پاسخگویی به اولویت‌های داخلی که از قبل صندوق آراء در می‌آید نیست. البته درست است که انتخابات قدمی مهم در چشم‌انداز مذاکرات خواهد بود. اگر رهبر ایران به این نتیجه برسد که نمی‌توان از زیر دادن امتیازات چشمگیر فرار کرد ممکن است از انتخابات برای انتخاب دستیاری مورد اعتماد برای بر عهده گرفتن مسئولیت قرار دادی هسته‌ای استفاده کند. اما حتی این دورنما هم نمی‌تواند ایران را از شرکت در مذاکراتی جدی قبل از انتخابات سال آینده منع کند. همان طور که واشنگتن نباید تاریخ نهایی برای اتمام مذاکرات اعلام کند تهران هم نباید از فرصتی که به خاطر روند شدیدا مهندسی‌شده انتخاباتش در شش ماهه اول سال ۲۰۱۳ به وجود آمده سوء استفاده کند.

■ پیام نوروزی «اوباما» و دعوت به دوستی ■

- چهارم، با تمام انتقاداتی که به دولت « بوش» وارد است، واشنگتن باید متوجه شود که حسن نیت لزوما با حسن نیت پاسخ داده نمی‌شود

اولین سخن گفتن «اوباما» با ایران پیام ویدیویی او بود که به مناسبت «نوروز»، سال جدید ایرانی که در ماه مارس است، پخش شد. در لحن «اوباما» نشانی از انتقاد وجود نداشت و هرگونه اشاره به تغییر حکومت به دقت حذف شده بود. این پیام حالتی دوست داشتنی داشت و به احتمال زیاد اصلا با حساب و کتاب‌های رهبری جمهوری اسلامی نمی‌خواند.

■ آمریکا در پی کاستن از جنگ لفظی بوده است ■

جنگ لفظی وسیله‌ای است که واشنگتن و تهران در روابط پر از تنفر دو سویه و غیر قابل اجتناب خود از آن استفاده می‌کنند. اما در ذهن رهبران ایران احتمال کمی وجود دارد که تغییر لحن بتواند جذابیتی در دایره سیاسی تندخوی این کشور ایجاد کند. واشنگتن با مطالعه دقیق معنایی سخنان مقامات ایران به این نتیجه رسیده است. آمریکا بارها تلاش کرده از نشانه‌های ظاهری نرمش در گفتار مقامات ایران، گام برداشتن به سوی گفتگوی توانمند و تغییرات معنادار در سیاست تهران را برداشت کند. یکی از معروف‌ترین موارد سخنرانی وزیر امور خارجه وقت، «مادلین آلبرایت» در ماه مارس ۲۰۰۰ است. سخنرانی او مثل پیام نوروزی «اوباما» طوری تنظیم شد که در زمان سال نو ایرانیان، مهم‌ترین تعطیلات ایران، پخش شود. این سخنرانی به شکلی ماهرانه تنظیم شده بود تا برای ایرانیان و عوامل مهم برای رهبری ایران خوشایند باشد.

■ اقدام تاریخی آمریکا در لغو تحریم‌ها و سکوت متقابل ایران ■

سخنرانی بازخورد مثبتی داشت و رویکرد رئیس‌جمهور وقت آمریکا، «بیل کلینتون»، در پذیرش "سهم آمریکا در سردی روابط با ایران" را معنا دار تر کرد. «کلینتون» در آن زمان از بابت نقش آمریکا در کودتای ۱۹۵۳ و سقوط دولت مردمی «محمد مصدق»و حمایت این کشور از شاه ایران و جنگ «صدام حسین» با ایران در اولین سال‌های روی کار آمدن حکومت جدید این کشور اظهار ندامت کرده بود. در سخنرانی از سیاست‌های ایران انتقاد شد و بر نقش دستگاه امنیتی ایران در ایراد خشونت علیه مخالفان ایرانی و حضور در فعالیت‌های تروریستی برون مرزی تاکید شد. اما از دیگر سو «آلبرایت» از برداشته شدن تحریم‌ها از صادرات غیر نفتی ایران، که در آن زمان شامل خاویار، فرش و پسته می‌شد، خبر داد. این کار برای دولتی که تنها پنج سال پیش تحریم‌ها بر ایران را سخت‌گیرانه تر کرده بود قدم کوچکی به حساب نمی‌آمد. اما نه شمایل و نه محتوای سخنرانی نتوانست بر شکاف داخلی عمیق ایران یا تردیدهای مقامات رسمی ارشد این کشور در قبال واشنگتن فایق آید. تهران پاسخ مثبتی به این اقدام تاریخی واشنگتن نداد و هر دورنمایی از رفتار منطقی و پایدار با جمهوری اسلامی زیر وزن عکس‌العمل سیاسی رنگ باخت. موضع ایران وقتی سخت تر شد که احساس کرد اصلاح‌طلبان از حمایت مخفیانه یا علنی آمریکا به نفع خود استفاده خواهند کرد.

■ ایران هم نشانه‌هایی از تمایل به همکاری نشان داده است ■

اقدامات چندگانه در دوره «کلینتون»، تلاش «جرج دبلیو بوش» برای استفاده از کمک رسانی آمریکا به تهران برای رسیدگی به بازماندگان زلزله مرگبار شهر تاریخی «بم» در دسامبر ۲۰۰۴ و دیپلماسی ویدیویی «اوباما» و استفاده او از دیگر سازوکارهای ارسال پیام به شکل خصوصی و علنی همگی در گرفتن پاسخی متقابل از ایران ناکام بوده‌اند. مقامات ایرانی به سهم خود نشانه‌های مورد توجه واقع نشده‌ای ابراز کردند؛ از تلاش‌های رئیس‌جمهور وقت، «علی اکبر هاشمی رفسنجانی» گرفته تا پیشنهاد ایران در سال ۱۹۹۵ برای احداث اولین مسیر نفتی به یک شرکت آمریکایی و همکاری مستقیم ایران در اولین مراحل جنگ علیه «طالبان» و «القاعده» به رهبری آمریکا.

■ قدم گذاشتن در مسیر مذاکره مستقیم، تنها راه باقی مانده ■

واقعیت این است که پیشقدمی در دیپلماسی هرگز در ایران موفق نبوده و چنین رویکردی با چینش کنونی رهبران ایران نسبت به همیشه بی‌فایده‌تر خواهد بود. رهبران ایران تعامل لحن تعاملی «اوباما» را دوگانه دانستند و پیام خصوصی و بی سابقه او به ]آیت الله[ «خامنه‌ای» را مورد عتاب قرار دادند. چنین کارهایی توسط آمریکا می‌تواند تاثیر مثبت فرعی بر احساسات موافق با آمریکا در سطح وسیع‌تر مردم داشته باشد- و از سویی با توجه به مجازات‌های اقتصادی ایران به رهبری آمریکا می‌توان درباره نفع واقعی این مقاصد برای مردم ایران بحث‌های زیادی کرد- اما این کارها مشخصا نمی‌تواند جای گفتگوی مستقیم را بگیرد یا انجام آن را تسهیل کند. یک راهبرد جدی در قبال ایران باید از محدوده امن اما بی‌حاصل نشانه‌ها و نمادها بگذرد و به مسیر نامطمئن، ناخوشایند و سخت مذاکره مستقیم وارد شود.

■ ساز و کارهای خود محدود کننده در موافقت نامه احتمالی با ایران ■

پنجم، واشنگتن باید آماده از سر گیری مذاکرات باشد

این یک تاکتیک ایرانی است که در واقع قبل از حکومت اسلامی وجود داشته و در طول زمان از آن استفاده شده است. روند بازنگری سیاسی ایرانیان هرگز واضح و شفاف نبوده است؛ در شرایط ناباورانه‌ای که تهران به سوی تغییری بزرگ در موضع هسته‌ای خود و دیگر سیاست‌ها قدم بردارد بعید نیست اگر به ناگه ببینیم رویکرد ایران تغییر کرده و همه چیز برعکس شده است. آن‌ها که دیپلماسی امروز ایران را نادرست می‌دانند کافیست به رویکرد شاه ایران در ترغیب «استالین» به بیرون کشیدن نیروهای شوروی از استان‌های شمالی ایران در سال ۱۹۴۶ نگاه کند. در مقایسه با شرایط حاضر، موفقیت نسبی تلاش‌های ابتدایی اروپا در قبال مسئله هسته‌ای ایران- که شامل تعادل نسبی حاصل از مذاکرات ستیزه‌جویانه و مورد انتقاد آمریکا می‌شد- بسیار بزرگ به نظر می‌رسد. اما ایران تعهدات فعلی خود را هم مرتبا زیر پا می‌گذارد و تغییر می‌دهد. هر موافقت‌نامه‌ای که قرار باشد در مورد موضوع هسته‌ای جمهوری اسلامی وضع شود باید سازوکارهای خود محدود کننده‌ای داشته باشد که جلوی عدم پذیرش ایران را بگیرد؛ هم چنین هر روندی که اتخاذ شود باید امتیازات سیاسی مکفی برای خود بخرد که با استفاده از آن در طول مسیر پر فراز و نشیب گریزناپذیر مذاکرات دوام بیاورد.

■ مثبت اندیشی کافیست ■

اقدام «اوباما» در دور دوم ریاست جمهوری در قبال تهران باید از حیث ماهیت و رویکرد متفاوت باشد. تلاش زودهنگام دولت برای تعامل نشان دهنده رویکرد بزرگ‌تری است که با ایجاد شبکه‌ای از منافع و اعتماد خود تقویت کننده ایرانی‌ها را تعدیل می‌کند. تلاش برای وارد کردن ایران به تعامل به این ترتیب کار جاه‌طلبانه و مثبت اندیشانه‌ای بود؛ اما هر چه قدر هم که این اقدامات در زمان خود مبتنی بر واقعیت بوده باشد ایران دلیلی ارائه نمی‌کند که بر اساس آن امروز هم با همان میزان از مثبت اندیشی به مسئله بنگریم.

■ جامعه بین‌المللی از حل مشکلات سیاسی ناتوان است ■

اتفاقا دیپلماسی فعال در قبال تهران اهداف محدودتری خواهد داشت. آمال هسته‌ای ایران به مشکلی سیاسی که به راه حلی فنی نیاز دارد تعبیر شده است. امروز مشخص شده که جامعه بین‌المللی نمی‌تواند مشکلات سیاسی اساسی را حل کند. این مشکلات ماهیت حکومت ایران و بی اعتمادی در مقاصد این کشور است. با وجود این حقیقت احتمال رسیدن به یک راه حل فنی منتفی نیست. حتی دست‌یابی به موافقت‌های تاکتیکی، حتی به شکل موقت، برای برنامه هسته‌ای ایران زمان می‌خرد. استفاده از مذاکرات به عنوان یک تاکتیک مستمر در موش و گربه بازی بر سر آمال هسته‌ای ایران به نتیجه‌ای کمتر از آن چه مدنظر است خواهد انجامید، اما رویکردی که ریشه در درک واقعی از محدودیت‌های حکومت کنونی ایران، هم درباره توانایی‌ها و هم درباره عمر احتمالی حکومت، داشته باشد می‌تواند موثر واقع شود.

■ گفتگو با تهران، راه حل نهایی ■

در این فاصله زمانی نیاز حیاتی به دیپلماسی وجود دارد، حتی اگر اطمینانی به موفقیت آن نباشد. روند گفتگوها می‌تواند از رسیدن به سناریوی بدترین حالت جلوگیری کند. بدترین حالت می‌تواند دخالت نظامی ناگزیر باشد که از اصطکاکات اخیر و تلاش ایران برای انتقام‌جویی نشات گرفته. دولت «اوباما» باید علاوه بر مسئله هسته‌ای به فکر راه‌هایی باشد که از آن طرق بتوان تهران را برای گفتگوی مستقیم بر سر مسایل و منافع مشترک پای میز مذاکره کشاند. پیش فرض بزرگ کردن زمین بازی به منظور هم‌پوشانی با اعتماد مستتر در راهبرد تعامل نیست بلکه در نظر دارد راه‌هایی مجزا برای پیشرفت در هر زمان و هرمکانی که میسر باشد ایجاد کند. همکاری در مناطق دیگر مثل افغانستان به نظر تاثیری بر تسهیل در مسایل مرتبط با موضوع هسته‌ای ایران نخواهد داشت. با این همه تجربه دولت «جرج دبلیو بوش» مبنی بر ارائه بسیاری از منافع آمریکا به عنوان گروگان مقاصد ایران در تعامل بر سر مسئله هسته‌ای نشان داد دوری از هرگونه تماس با تهران بی‌ثمر خواهد بود. ممکن است منافع بالقوه و تمایل دوطرفه را در خیلی از مقاطع پیدا کنیم اما کاری که در حال حاضر باید انجام دهیم گفتگو با تهران است.

اندیشکده بروکینگز

حسن احمدیان، کارشناس مسائل خاورمیانه

موسسه بین المللی ابرار معاصرتهران

 اندیشکده “بروکینگز” با اشاره به دستور الظواهری برای حرکت نیروهای القاعده به سوریه علیه بشار اسد، می‌نویسد؛ هرچه جنگ داخلی در سوریه بیشتر طول بکشد، القاعده از هرج ومرج و جنگ‌های فرقه‌ای و کشیده‌شدن خشونت از سوریه به لبنان، ترکیه، عراق و اردن بهره بیشتری می‌برد.

القاعده، بیش از یک دهه است که بهار عربی را برای ایجاد بزرگترین مخفی‌گاه‌های امن و پایگاه‌های عملیاتش در کشورهای عربی استثمار کرده است. در ۱۸ ماهی که از آغاز انقلاب‌های عربی می‌گذرد، القاعده باو جود مرگ موسسش “اسامه بن‌ لادن” و فقدان حمایت عمومی، قویتر شده است. این سازمان تروریستی همانند دیگر مردم جهان، از انقلاب‌هایی که منجر به ساقط کردن دیکتاتورها در تونس، لیبی، مصر و یمن شد، متعجب گردید. ایدئولوژی خشونت القاعده، با جنبش‌های انقلابی آرامی که کل شمال آفریقا و خاورمیانه را در بر گرفت، به چالش کشیده شد. القاعده خود را با شرایط تطبیق می‌دهد و از هرج و مرج و معضلاتی که در اثر تغییرات انقلابی به وجود آمده، برای ایجاد پایگاه‌ها و مقرهای جدید خود از یک سوی جهان عرب تا سوی دیگر استفاده می‌کند.ادامه….

* القاعده شمال مالی را تحت کنترل دارد

در شمال آفریقا، “القاعده در مغرب اسلامی” که یکی از شاخه‌های این سازمان بین‌المللی است، به طور موفقیت‌آمیزی با یک گروه تندروی محلی در مالی با عنوان “انصارالدین” متحد شده و آنها به طور موثری کنترل دو سوم شمال مالی را در اختیار گرفته‌اند. علاوه بر این، آنها در حال تخریب میراث اسلامی شهر افسانه‌ای “تیمبوکتو”، همانند آنچه که القاعده بر سر بناهای تاریخی افغانستان پیش از ۱۱ سپتامبر ‌آورد، هستند. القاعده در مغرب اسلامی، همواره جزو شاخه‌های ضعیف‌تر القاعده بوده است. این گروه که از یک گروه تروریستی الجزایری در سال ۲۰۰۶ به وجود آمد، یک سال پس از تاسیس، موفقیتی زودهنگام را با منفجر کردن مقر سازمان ملل در الجزیره بدست آورد. اما این گروه بیشتر عمرش را محدود به ربودن غربی‌هایی گذرانده که در بیابان‌های دور الجزایر، مالی، موریتانی و نیجر به سفر پرداخته‌اند و یا به دیگر اقدامات جنایی مشغول بوده است. القاعده در مغرب اسلامی، بهار امسال پس از یک کودتای نظامی در مالی، شریکی با نام انصارالدین یافت و آنها به کمک یکدیگر، نیروهای دولتی را از شمال مالی رانده و سپس به مبارزه با جنبش مستقل “توآرگ” پرداختند که در ابتدا شریکشان محسوب می‌شد و اکنون، مقری وسیع به اندازه ایالت تگزاس را در صحرا تحت کنترل خود دارند.

رهبران مراکشی و فرانسوی، اکنون مقر “القاعده در مغرب اسلامی” در مالی، را به عنوان بزرگترین تهدید برای ثبات منطقه‌ای در بیش از یک دهه گذشته می‌دانند. رهبران القاعده در مغرب اسلامی، اکنون در حال زندگی آزادانه در شهرهای مالی هستند و از تخریب آثار اسلامی این کشور حمایت می‌کنند و این مسئله را برگرفته از اسلام واقعی می‌دانند. جنگجویان القاعده در مغرب اسلامی، برای ارعاب و کنترل جمعیت محلی با انصارالدین همکاری می‌کنند. تلفیق تحریک‌آمیز “القاعده در مغرب اسلامی”، “انصارالدین” و شورشیان “توآرگ” پیچیده و خطرناک است. آنها همگی، پس از غارت انبار تسلیحاتی در لیبی پس از سقوط معمر قذافی، مسلح شده‌اند. “القاعده در مغرب اسلامی”، تسلیحاتی را از لیبی بدست آورد که احتمالا آن را به مسلح‌ترین شاخه القاعده در جهان تبدیل می‌کند.

* تسلیحات به غارت رفته لیبی اکنون علیه اسرائیل استفاده می‌شوند

در مصر نیز، مقر جهادی دیگری از القاعده در صحرای سینا در حال شکل‌گیری است که مدتها، پریشان و عصبانی در حاشیه بود. پس از انقلاب، قبایل بدوی ناراضی در صحرای سینا با زندانیان جهادی آزادشده از زندان‌های مبارک، در انجام حملات علیه تاسیسات امنیتی و خط لوله گاز مصر-اسرائیل همکاری کردند. القاعده‌ای‌های صحرای سینا، تابع دستورات “ایمن الظواهری” رهبر مصری القاعده هستند که جانشین بن‌لادن شد. ظواهری به نوبه خود، حملات آنها علیه اهداف اسرائیلی را تایید می‌کند گرچه هنوز آنها را به طور رسمی به عنوان یکی از شاخه‌های القاعده نشناخته است. تسلیحات لیبیایی همچنین به صحرای سینا نیز راه یافته‌اند.

* القاعده یمن تاکنون سه تلاش ناکام علیه اهدافی در آمریکا داشته است

در یمن نیز، گروه “القاعده در شبه‌جزیره عرب” از سقوط دیکتاتوری “علی عبدالله صالح”، برای کنترل بر بخش‌های دوردست جنوبی و شرقی این کشور استفاده کرده است. این گروه تابستان جاری، بر اثر حملات نیروهای دولتی کنترل خود را بر چندین شهر از دست داد اما همچنان به حملات مرگبار خود، علیه اهداف امنیتی در صنعا و عدن و دیگر شهرهای بزرگ ادامه می‌دهد. القاعده در شبه جزیره عرب، از سال ۲۰۰۹ تاکنون، سه بار تلاش کرده به اهدافی در آمریکا حمله کند و تنها، شانس و همکاری خوب اطلاعاتی بین آمریکا، انگلیس و عربستان سعودی مانع از این کار شده است.

* القاعده عراق نیروهایش را برای مبارزه با حکومت بشار اسد به سوریه اعزام می‌کند

در عراق نیز انتظار می‌رفت اقدام سال ۲۰۰۷ جرج بوش، گروه “کشور اسلامی عراق” که یکی از شعبات القاعده بود را از بین ببرد اما موفقیت‌آمیز نبود. برغم فشار زیاد و کشتار رهبران ارشد این گروه، این شعبه القاعده باقی ماند و خود را احیا کرد. این گروه، وابسته به اقلیت اهل سنت عراق است که احساس می‌کند توسط دولت شیعه این کشور، مورد ظلم قرار می‌گیرد. این گروه القاعده، ماه جاری خونبارترین حملات خود در طول سالهای گذشته را در سراسر کشور انجام داد. القاعده در عراق، بر حملات علیه حکومت شیعه تمرکز دارد که از آن به عنوان “لانه شیطانی صفوی”، اشاره به امپراطوری ایرانی شیعه که در قرن هفدهم بر ایران و عراق حکومت می‌کرد، یاد می‌کند. “ابوبکر البغدادی”، رهبر این گروه متعهد شده حملات بیشتری را در عراق و در آمریکا انجام دهد.

القاعده در عراق، در حال فعالیت برای صدور جهادش به سوریه در قالب هرج و مرج و جنگ داخلی است. “ظواهری” از جهادی‌های سراسر جهان خواسته، بهار جاری به سوریه سفر کنند تا به ناآرامی‌ها علیه حکومت بشار اسد و اقلیت علوی که از آن حمایت می‌کنند، بپیوندند. اسد و علوی‌ها برای القاعده هدفی کامل هستند؛ بسیاری از اعضای اهل سنت معتقدند که علوی‌ها، شاخه‌ای از اسلام هستند که باید سرکوب شوند. در حالی که القاعده بخش کوچکی از مخالفان در سوریه را تشکیل می‌دهد اما مهارت‌های منحصربفردی در ساخت بمب و عملیات‌های انتحاری دارد.

* امروز القاعده در سطح عملیاتی در جهان عرب قویتر از سال‌های گذشته است

وب‌سایت‌های القاعده، هر روز گزارش می‌دهند که “شهدای” جدید القاعده که ملیت‌های سعودی، فلسطینی و مصری دارند، در مبارزات دمشق و حلب کشته شده‌اند. گزارشات موثق از خبرنگاران حاکی از آن است که گروهی از القاعده‌هایی که از پاکستان، بنگلادش و کشورهای دیگر هستند، ارتباطات کمی با القاعده دارند. هرچه جنگ داخلی در سوریه بیشتر طول بکشد، القاعده از هرج ومرج و جنگ‌های فرقه‌ای سود بیشتری می‌برد. القاعده همچنین از کشیده شدن خشونت از سوریه به لبنان، ترکیه، عراق و اردن بهره خواهد برد.

موفقیت القاعده در سود بردن از تغییرات انقلابی در جهان عرب در حالی صورت می‌گیرد که این گروه، از حمایت مردمی گسترده‌ای برخوردار نیست. این گروه همچنان همان جنبش تندرویی است که تنها در میان اقلیتی کوچک محبوبیت دارد اما تروریسم، مسابقه بر سر محبوبیت نیست. امروزه القاعده در سطح عملیاتی در جهان عرب قویتر از سالهای گذشته است و چشم‌اندازهای بیشتری از قویتر شدن این گروه در آینده وجود دارد.

 اندیشکده بروکینگز / “بروس ریدل

تقویت نیروهای اطلاعاتی آمریکا در افغانستان

صدای المان

استفن والت : جنجال حمله به ایران عملیات روانی اسراییل روی امریکا و اروپا است

ایران هسته ای

 ایران در دهه نخست شهریور ماه سال جاری میزبان بزرگترین همایش بین‌المللی دهه‌‌های اخیر خود با عنوان شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد خواهد بود و در این اجلاس برای دوره‌ای سه ساله، ریاست را بر عهده خواهد گرفت. در این بین برای بررسی بیشتر نوع رویکرد کشورها به این اجلاس و حضور و یا عدم حضور کشورهای عربی و بررسی مهمترین پیامدها و فرصتهای این اجلاس برای ایران به گفتگویی با دکتر محمود رضا گلشن پژوه معاون پژوهشی موسسه بین المللی ابرار معاصر تهران پرداخته‌ایم.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش کنونی جنبش عدم تعهد در نظام جدید بین‌الملل در مقابل دیگر قطب‌ها، اتحادیه‌ها، ‌معادلات و ترتیبات اقتصادی- سیاسی جهانی تا چه میزانی است؟

 به نظر من جنبش در حال حاضر هنوز اهمیت نمادین بسیاری دارد. با این‌حال چالش‌ها و نقاط ضعفی نیز همراه جنبش حضور دارد. در حال حاضر بزرگترین چالش موجود برای این جنبش عظیم، ناهمگونی اعضا، اهداف و سیاست‌های آن‌ها می‌باشد. این امر که در زمان تاسیس جنبش تا اوایل دهه ۹۰ میلادی و هم‌زمان با فروپاشی شوروی سابق نمود بارزی نداشت، به‌ویژه در دهه اخیر بازتاب فراوانی در عملکرد جنبش داشته است. بالا بودن تعداد اعضا، پراکندگی آنان در تمامی مناطق جغرافیایی و تعلق آنان به سیستم‌های حکومتی بعضا متضاد، در کنار اهداف متنوع، متعدد و در برخی حوزه‌ها در مقابل یکدیگر، سبب می‌شود تا امکان رسیدن به تصمیم‌های قاطع بر سر موضوعات مهم جهانی کند و در مواقعی نیز ناممکن شود. اما در مقابل عناصری همچون تمرکز همیشگی جنبش بر اصل همکاری میان ملل؛ حمایت پایدار از صلح؛ تاکید همیشگی بر اصل خلع سلاح؛ پافشاری همیشگی بر حق تعیین سرنوشت ملت‌ها، حاکمیت دولت، استقلال سیاسی اعضا و اعلام موضع دائم درخصوص برابری میان اعضا؛ تمرکز بر موضوع توسعه پایدار؛ تاکید بر لزوم تغییر ساختار سازمان ملل و نهادهای آن، به‌ویژه شورای امنیت با هدف مشارکت بهینه جامعه جهانی در فرایندهای بین‌المللی و مرتبط با سرنوشت بشریت؛ متصف بودن به اعمال و اصرار بر اتخاذ سیاست‌های چندجانبه، و نهایتا تمرکز و هم‌رایی پیرامون موضوع حقوق بشر و چندگانگی فرهنگی، از جمله نقاط قوت جنبش عدم تعهد به‌شمار می‌آید که نمی‌بایست آنها را کم‌ارزش انگاشت.ادامه….

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: اجلاس سران عدم تعهد در هفته نخست شهریورماه سال جاری برگزار می‌شود آیا ایران طبق پروتکل موظف به دعوت همه اعضا است؟

طبیعی است در اینگونه مواقع تقریبا تمامی کشورهای میزبان اختلافات احتمالی خود با برخی از اعضا را کنار گذارده، تشریفات مربوط به میزبانی و دعوت یکسان از تمامی کشورها را رعایت می‌کنند.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخی با اشاره به سرکوب مردم بحرین تاکید کرده اند که حاکم بحرین نباید به اجلاس عدم تعهد در تهران دعوت شود و اشاره کرده اند که در راستای دعوت سران کشورهایی عدم تعهد و باید علاوه بر دعوت از مبارزان بحرین، کرسی ای نیز در اختیار آنها قرار دهند نگاه شما در این زمینه چیست؟

 جنبش عدم تعهد همانند هر سازمان دیگری از فرایندهای سیاسی تاثیر پذیرفته و خواهد پذیرفت. تنش دائمی میان هند و پاکستان همواره در این سازمان وجود داشته و اکنون نیز باتوجه به شکاف در میان کشورهای مسلمان منطقه پیرامون موضوعاتی همچون حمایت از انقلاب بحرین، مساله سوریه، سیاست‌های عربستان و قطر و بسیاری موارد دیگر، احتمال سایه عمیق سیاست بر جنبش دور از ذهن نخواهد بود. با این‌حال عدم دعوت، نه نسبت به بحرین یا عربستان، بلکه نسبت به هر عضو دیگری شایسته نیست. نباید یادمان رود که بدترین اتفاق برای عرصه سیاست، رفتارهای احساساتی است. خیلی از کشورهای رقیب ما منتظر انجام چنین رویکردهایی از ما هستند تا بتوانند این فرصت بزرگ (برگزاری اجلاس و ظرفیت‌های آن برای کشور) را از نظام گرفته و کشور را منزوی سازند.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: با برگزاری شانزدهمین اجلاس سران در ایران، ایران برای یک دوره سه ساله ریاست این نهاد بین‌المللی را با ۱۱۸ کشور عضو،( که بزرگترین نهاد بین‌المللی بعد از سازمان ملل محسوب می شود،) برعهده خواهد گرفت. در این حال مهم ترین فرصت های این ریاست برای سیاست خارجی ایران چیست؟

 اول این‌که اگر ایران بتواند با نگاهی جامع، هوشمند، و متمرکز بر اهداف بلندمدت، رهبری معقول و مناسبی را برای سازمان فراهم سازد، امکان رشد مجدد این جنبش به‌عنوان سازمانی کارامد و تاثیرگذار در صحنه بین‌الملل خواهد بود. این خلا بزرگی است که در دوران‌ ریاست مصر و قبل از آن نیز وجود داشته و تحولی اساسی در این مورد انجام نشده است.

 دوم این‌که اگر ایران بتواند در حد توان و مقدورات، فضایی برای نهادهای غیردولتی و جوامع مدنی کشورهای عضو جهت نقش‌آفرینی فراهم آورد، برد زیادی کرده. در بسیاری از نهادهای بین‌المللی، سمن‌هایی که بتوانند حمایت جنبش عدم تعهد را پشت سر خود داشته باشند قدرت مانور و تاثیرگذاری بسیاری خواهند داشت و این یقینا به نفع منافع ملی کشور نیز خواهد بود.

 سوم اگر ایران بتواند توان مدیریتی خود را در این سازمان اثبات نموده و ظرفیت‌های بالقوه‌ای از این جنبش را به فعلیت درآورد، یقینا در آینده سودمندی‌های بی‌شماری برای سیاست خارجی کشور بوجود خواهد آمد.

 چهارم، استفاده از ظرفیت‌های بالای رسانه‌ای و تبلیغاتی را در راستای این اهداف نباید فراموش کرد. این‌که ایران بتواند در قامت رییس جنبش عدم تعهد، حتی از ظرفیت رسانه‌هایی همچون الجزیره و العربیه برای تامین اهداف جنبش و توانمندسازی ابزارهای آن برای تغییر در فرایندهای نظام کنونی بین‌الملل استفاده کند، نمایش هوشمندی حقیقی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: برگزاری شانزدهمین اجلاس سران سران عدم تعهد در تهران چه تاثیری در پرونده هسته ای ایران و مشکلات ایران با غرب بر جا خواهد گذاشت؟

 این امر به فاکتورهای متعددی بستگی دارد. یقینا غرب تلاش خواهد کرد با کمک همفکران خود در درون اعضای جنبش، از هرآن‌چیزی که به دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران فضا بدهد، جلوگیری نماید. با این‌حال اگر ایران بتواند همانند چند سال گذشته، قطعنامه‌ای از اعضای جنبش در جهت تایید حق جمهوری اسلامی بر بهره‌مندی از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، همچنین محکومیت حضور یک رژیم مسلح به تسلیحات هسته‌ای در منطقه (رژیم صهیونیستی) و استفاده آن از استانداردهای دوگانه غرب بگیرد، موفقیت بزرگی برای دیپلماسی ایران خواهد بود.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: با در نظرداشت روابط ایران با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و مصر حضور و یا عدم حضور رهبران این کشورها در شانزدهمین اجلاس سران جلاس سران عدم تعهد در تهران چه پیامدهایی بر روابط منطقه‌ای ایران بر جا می‌گذارد؟

 یقینا حضور آنان در بالاترین سطح، تاثیر مثبت‌تری از حضور در سطوح پایین‌تر خواهد داشت. گاهی در شرایطی، تاثیر ظواهر یک رویداد از باطن و محتوا و نتیجه مباحث بیشتر است. به هرحال نباید این اصل فراموش شود که زندگی در تنش دائم با همسایگان مطلوب هیچ کشوری، به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران نیست و ایران همواره تلاش داشته تا همسایگان خود را متقاعد سازد که اختلافات میان خود را، خود حل کنند و به این اصل نیز برسند که حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در هیچ‌ زمانی از تاریخ این منطقه تاثیر مثبتی بدنبال نداشته است.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین چالش ها و موانع برگزاری شانزدهمین اجلاس سران جلاس سران عدم تعهد در تهران چه می تواند باشد ؟

 به نظر من، سیاست‌زدگی اجلاس بزرگترین چالش آن خواهد بود. تحولاتی که بعد از بیداری اسلامی در ارتباطات میان تعدادی از کشورهای منطقه، که تقریبا تمامی آنها عضو جنبش عدم تعهد نیز هستند، رخ داد، گرچه در ظاهر تاثیر نامطلوبی بر اجلاس خواهد گذاشت، با این‌حال در صورت بهره‌گیری هوشمندانه، می‌تواند به فرصت نیز تبدیل شود. اگر ایران بتواند به‌عنوان میزبان نقشی در نزدیکتر ساختن حتی اندک دیدگاه‌های کشورهای عضو، خصوصا مسلمان به یکدیگر و در صورت امکان انتشار بیانیه‌ای مشترک درخصوص تحولات منطقه ایفا کند، این تهدید را می‌توان به فرصتی ناب تبدیل نمود.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چه صورتی برگزاری شانزدهمین اجلاس سران اجلاس سران عدم تعهد در تهران میتواند پیامدهای منفی برای منافع ملی کشور داشته باشد؟

 برگزاری صرف اجلاس، فارغ از هرگونه تبعات مثبت، فی‌نفسه به‌سود منافع ملی کشور است. اما اگر مباحث و گفتگوها به سمتی برود که ناظران و رسانه‌ها از آن به ‌عنوان شکاف عمیق میان اعضا نام ببرند، هم برای ما و هم برای کل جنبش خوب نخواهد بود. ایران باید تمام هوشمندی، ظرفیت و اقتدار دیپلماتیک خود را در این اجلاس و در طول این سه سال بکار گیرد و مانع از آن شود که تعدادی از دولت‌های رقیب یا معاند، بتوانند این برداشت را جا بیندازند که در دوران ریاست ایران شکاف میان جنبش بیشتر شده است. یقینا ارزش جنبش و ظرفیت‌های آن، خصوصا بعد از ریاست نمونه، پویا و اقتدارساز ایران در سه سال آتی، برای نظام جمهوری اسلامی ایران تا سال‌های سال تولید قدرت نرم خواهد نمود و نباید این فرصت را از دست داد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC/فرزاد رمضانی بونش/

 گفتگو با دکتر محمودرضا گلشن پژوه /

  پس از جنگ جهانی دوم و شکست متحدین به نظر می رسید فاشیسم اروپایی برای همیشه از صحنه اجتماع و سیاست رخت بربسته است. اما دیری نگذشت که در دهه شصت نسل جدیدی از اروپایی ها در مرکز و شمال این قاره دیگر بار دست به بازتولید افکاری زدند که هیتلر و موسولینی نماینده سنتی آن به شمار می رفتند.

سیل مهاجرت از شرق به ویژه آسیای جنوب شرقی و ترکیه برای تجربه زندگی بهتر و دستمزد بیشتر به کشورهای اروپایی "دیگری" نوینی برای افکار دست راستی اروپا فراهم کرد تا با توسل به مسئله اقلیتهای ناهمسو و مهاجرین افکار عمومی را تهییج و متوجه خطری بزرگ تری کنند که مشابه مسئله یهودی می توانست برای اروپا خطرساز شود. این گفتمان نوین بیشتر از هر چیز به مسئله مهاجرهایی تاکید داشت که قصد نداشتند با ارزش های اروپایی همگون شوند و آداب و رسوم محلی خود را حمل می کردند.

       فراناسیونالیسم و مهاجرت

فراناسیونالیسم به گفته لیندا بوش در کتاب «ملت های رها شده» (1994) فرآیندی است که طی آن نوعی روابط اجتماعی چند بعدی که جوامع اولیه و اقامتگاههای جدید را به هم پیوند می دهد ایجاد می کند. تصویری که این کتاب از مهاجرین ترسیم می کند معرفت جماعتی است که زندگی مطلوبی را در زادگاه اولیه و هم در جامعه جدید تجربه می کنند. ولی در آن سو جوامع مهاجر پذیر با شهروندانی روبرو هستند که اگرچه از نظر فیزیکی در حوزه صلاحیت آن دولت زندگی می کنند اما از نظر نظام های ارزشی و رفتارهای اجتماعی در کشورهای خود باقی مانده اند. یکی از عوامل مهم در فرا-ناسیونالیسم، فراکوچ است. فراکوچ به مثابه موقعیتی در نظر گرفته می شود که در آن مهاجران روابط خود را با سرزمین مادری حفظ می کنند. به این ترتیب افراد با بیش از یک ملت ارتباط دارند. این شبکه خویشاوندی و دوستی به نوبه خود حرکت مردم بین کشورهای میزبان و مبدا را تسهیل می کند. در شرایطی که همه افراد امکان دیدارها و مراجعت های متناوب به زادگاه اولیه را نداشته باشند ممکن است جریان اشیاء اهمیت بیابد. موسیقی، نوع پوشش و تغذیه، سینما و... همگی درگیر این جریان هستند و می توانند هویت های فراملی را پرورش دهند.در چنین شرایطی افراد با انتخاب هویت های چندگانه و گاه متعارض روبرو می شوند. فراکوچ در حالت کلی منشا فراناسیونالیسم محسوب شده و باعث می شود فرد در عین حال به سرنوشت دو کشور علاقه نشان دهد.

این چندگانگی ها و مجموعه علایق و انتخاب ها در کشور میزبان به دقت از سوی گروه ها و افراد مختلف زیر نظر است. طیف هایی از جامعه که به هر دلیل تحمل چندگانگی فرهنگی را نداشته و یا انتخاب های مهاجرین را خطری بالقوه تلقی می کنند در اشکال مختلف به خیل مهاجران و اقلیت ها واکنش نشان می دهند. این واکنش ها زمانی شدیدتر می شود که گروه های مهاجر خواستار حقوق شهروندی بیشتری بر اساس ریشه های قومیتی شوند و یا حاضر نباشد با همه هنجارهای جامعه میزبان همسو شوند و برعکس خواستار بهره مندی از امتیازهای مدنی جامعه میزبان نیز هستند.

در سال های گذشته پیامد منفی و افراطی این تعارض ها را در قالب بحران مناره ها در سوئد، مسئله حجاب در فرانسه،مخالفت با حضور پاکی ها و ترکها در انگلستان و آلمان و همچنین حوادث تروریستی نروژ تجربه شد و نام گروه های موسوم به راست افراطی را دیگر باره در رسانه ها مطرح نمود.

·       ترمینولوژی راست افراطی

ریشه و مفهوم راست افراطی را باید در فاشیسم تاریخی جستجو کرد. وفاداران فاشیسم اروپایی بعد از پایان جنگ جهانی دوم در اروپای غربی موفق به بازسازی نسبی خود شدند، که از آن ها به عنوان گروه های نئونازی یاد می شد و بعدها تندروهای راستگرا نامیده شدند. دنیل بل اصطلاح رادیکالیسم راست گرا را در دهه 1960 برای توصیف این گروه ها وارد علوم سیاسی کرد ولی این واژه در میانه های دهه 1970 جای خود را به افراط گرایی دست راستی یا راست افراطی داد که بعنون نام جمعی این گروه ها در علوم سیاسی و علوم اجتماعی پذیرفته شد. از آغاز دهه 1980 اطلاق عبارت "افراط گرایی دست راستی" مورد توافق همگان قرار گرفته بود. در 1990 جان میرشیمر در مقاله ای با عنوان «چرا بزودی برای جنگ سرد دلتنگ خواهیم شد؟» نسبت به عواقب فروپاشی شوروی و از میان رفتن ساختار قدرتمند قبلی و سیل مهاجرت ها و منازعات قومی در آسیا و شرق اروپا هشدار داد. وی برای توصیف این وضعیت از عبارت ناسیونالیسم افراطی(هاپیرناسیونالیسم) استفاده می کرد و بیان می داشت که این نوع ناسیونالیسم بزرگ ترین خطری است که صلح را تهدید می کند.

·       مهاجران،بحران اقتصادی و بیکاری:

اروپا در شصت سال گذشته با امواج مختلف راست افراطی مواجه بوده است. راست افراطی در کشورهای مهاجر پذیری که در حال سپری کردن بحران اقتصادی، بیکاری و تورم هستند به اوج خود می رسد و گفتارهایی که در صدد محدود کردن مهاجرت،مالیات بیشتر از خارجی ها و ... هستند افزایش می یابند. در دوران ثبات، گفتارهای بیگانه سیتز و یا بیگانه هراس نیز در ذیل مخالفت با چندفرهنگ گرایی،تروریسم،گسترش اسلام سیاسی و... تقویت می شوند. طرفداران راست افراطی خواهان حفظ سنت های مسیحی،هویت ملی کشور خود و بسته شدن مرزها می باشند. اقشار سنتی و محافظه کار اروپایی از پایگاه های سنتی احزاب دست راستی محسوب می شوند.به گزارش یورونیوز در انتخابات 2012 فرانسه حزب جبهه ملی 35% از آرای خود را از روستاها به دست آورد. همین طور حدود 35% از کارگران به این حزب رای دادند.

بعد از فروپاشی شوروی یکی از پدیده های کلیدی واقعیت سیاسی در غرب اروپا اختلاف نظرهای متعدد در مورد مهاجرت بود. این روند از اواخر دهه 1980 شروع شد و احزاب راست افراطی مساله مهاجرت را جهت جلب افکار عمومی طرح می کردند. در این مسیر اغلب دو عامل متقارن به عنوان عوامل موثر در تحولات شناخته می شد. نخست تحولات مربوط به فروپاشی شوروی بود که نگرانی هایی را در خصوص مهاجرت از اروپای شرقی و جماهیر آن ایجاد می کرد و دوم سیل مهاجرت از شمال افریقا به فرانسه و سایر کشورهای اروپایی. از سوی دیگر در کشورهای اروپای شرقی نیز نژادپرستی رو به افزایش بود. در این جوامع فروپاشی کمونیسم سبب ایجاد خلاء سیاسی شده و وضعیت فاجعه باری را به بار آورد. همین مساله به بی نظمی های وسیع اجتماعی و اقتصادی منجر شد. در چنین وضعیتی جنبش های راست افراطی با مقصر جلوه دادن گروه های اقلیت مانند کولی ها و جهودها در قبال معضلات اجتماعی و اقتصادی قادر بودند حمایت مردم را جلب نمایند.

·       به سوی یک فراکسیون در پارلمان اروپا

طرفداران راست افراطی حتی در قشر مرفه نیز نسبت به تشکیل اروپایی واحد با اقتصادی به همپیوسته شدیدا مخالف است. آنها از گسترش بیش از حد اروپا بشدت واهمه دارند و به درستی معتقدند که روند جهانی شدن و اروپایی شدن در حال تهدید هویت های ملی است. از این منظر اروپا به عنوان یک تهدید هویت و ملیتی دیده می شود. اما احزاب راست افراطی در اواسط دهه گذشته تصمیم گرفتند با ایجاد یک حزب اروپایی و متحدسازی گروه های پراکنده راستگرا اتحادی را در راستای حمایت از اروپا در برابر موج مهاجرت از شرق و جهانی سازی ایجاد نمایند. این تصمیم علیرغم عدم رغیت به اروپا به علت احساس خطر بزرگ تری بود. افزایش مهاجرت قشرهای سنتی و محافظه کار را بشدت نگران می کرد.

 این حزب که قرار است بود بر اساس سنت های مسیحی برپا شود قصد دارد فراکسیونی از راستگرایان افراطی را در پارلمان اروپا تشکیل دهد. قاعدتا ظهور چنین رویکردهایی به این معنی خواهد بود که راست افراطی در اروپا در حال حرکت به سوی یک اجماع علیه مسلمانان است و در این مسیر می تواند خاطرات گذشته را به فراموشی سپارد.

·       مهاجران به مثابه هدف جدید

در گفتمان راست افراطی بر خلاف فاشیسم کلاسیک که اغلب یهودی ها را بعنوان "دیگری" تعریف می کرد،مهاجران خارجی به عنوان مزاحمان جامعه پیشرفته جایگاه ویژه ای پیدا کردند.جنبش والامز بلوک در بلژیک و جبهه ملی فرانسه از گفتارهای یهودستیزانه و ضدمهاجرت به عنوان دال های کلیدی گفتمان سیاست عملی و جلب حمایت توده استفاده می کنند.در آلمان نیز گروه هایی مانند ریپابلیکنر و... از گفتار مشابهی بهره می برند و از تغییر سیاست های مهاجرتی دولت سخن می گویند. شعار کلاسیک نازی ها یعنی آلمان عاری از یهودی در گفتمان راست افراطی به آلمان عاری از خارجی تبدیل شده است. در واقع جنبش های دست راستی امروزه از جانب مهاجرین شرقی به ویژه رنگین پوستان احساس خطر بیشتری می کنند تا یهودی ها.

·       برآمد:

گروه های راست افراطی در اروپا از یک طرف نسبت به برداشته شدن مرزهای و تعیین پول واحد به شدت انتقاد دارد و خوستار  خروج کشورهای شان از یورو هستند، از طرف دیگر با عضویت کشورهایی مانند ترکیه به این کلوپ مسیحی مخالف اند. آن ها تشکیل کشورهای مسلمان در شرق اروپا و بالکان را به دیده تردید می نگرند. راست افراطی در اسکاندیناوی به همراه راست میانه به شدت مخالف سیاست های چندفرهنگ گرایانه به نفع مسلمانان است. در جزوه 1500 صفحه ای به نام "اعلامیه استقلال اروپا: 2083" که پلیس نروژ از آندرس بریوک عامل حملات تروریستی اخیر در نروژ به دست آورده بود، حملات تندی به مسلمانان مهاجر دیده می شود. وی در این جزوه خواستار جنگ مسیحیان با مسلمانان برای دفاع از اروپا شده بود. مجموعه این مولفه ها نشان می دهد که راست افراطی اروپا علیرغم همه مشکلاتی که کشورهای اروپایی در گذشته داشته اند و علیرغم اشغال بسیاری از آنها همانند فرانسه،نروژ،روسیه و... توسط نازیها طی جنگ جهانی دوم حاضرند در یک ائتلاف بزرگ علیه آن چه خطر مهاجرت مسلمانان می نامند در یک صف واحد متحد شوند. از سوی دیگر عدم احترام به ارزش های اجتماعی جامعه میزبان توسط مهاجرین،عدم تمایل به یادگیری زبان و افزایش جرم و جنایت توسط مهاجرینِ ترک، پاکستانی،عرب و افغانی سبب تحریک جریان هایی می شود که دیدگاه ویژه ای به مسائل فرهنگ و جامعه خود دارند. بنابراین نمی توان پاسخ همه مشکلات را در حوزه کسانی جستجو کرد که از حضور مهاجران ناراضی هستند،بلکه نوع رفتار مهاجران نیز اهمیت دارد.

سالار سیف الدینی

دیپلماسی ایرانی

با یادی از ناداوری  اعمال شده در حق قهرمان بوکس ایران مظاهری و سکوت حقارتبار مسئولین ورزشی ما.....واینچنین تصاویر حمایتی از ورزشکاران؟؟؟؟؟؟؟؟       کوروش ایرانی

آخرین وصیت کوفی عنان به سوریه و غرب

چگونه بحران را مهار کنیم؟

کوفی عنان دبیرکل سابق سازمان ملل 24 ساعت پیش استعفای خود از عنوان نماینده جامعه جهانی در سوریه را اعلام کرد و در نوشتاری آخرین حرف ها را بر زبان راند.

 

 

 

حلب در محاصره است و انتظار از دست رفتن زندگی هزاران غیر نظامی دیگر در سوریه بسیار زیاد است. سازمان ملل حرکت در جهت جنگ شهری را محکوم کرده اما درگیری ها بدون هیچ نشانه ای از بهبود برای سوری ها پیش می رود. عناصر جهادگرایان نیز پا به عرصه کشمکش ها گذاشته اند. همچنین نگرانی زیادی در مورد تسلیحات شیمیایی و بیولوژیکی سوریه وجود دارد. جامعه بین المللی نیز به طور چشمگیری در تلاش ها برای مهار بحران بدون قدرت بوده اما به هیچ وجه این روند بدیهی نیست.

در حالی که شورای امنیت در یک بن بست گرفتار شده، سوریه نیز دچار همین بن بست است. دولت می کوشد اغتشاش هایی را که در 40 سال اخیر بی سابقه بوده، فرونشاند. نتیجه کاهش قدرت کنترل زمینی بوده و گروه های مخالف نیز عملیات نظامی خود را به راه انداخته اند تا به جنگ ادامه دهند. اما هنوز مشخص نیست که دولت چگونه می تواند تنها از طریق زور، به درگیری ها پایان دهد.

همچنین یک بن بست سیاسی نیز وجود دارد. پس از مارس 2011، یک جنبش وسیع بر مبنای درخواست های مدنی و حقوق سیاسی و تقویت صدا ها برای تغییر در سوریه شکل گرفت. اما این اعتراض ها جنبشی نبود که بر بخش های اشتراکی سوریه پل بزند و فرصت ها برای غلبه بر این مشکل در درگیری های گسترده از دست رفت.

روش های نظامی نیز به تنهایی در پایان دادن به بحران موثر نیست. به طور مشابه یک دستور کار سیاسی که جامعه و مشمول نباشد نیز شکست می خورد. توزیع نیرو ها و تقسیم جامعه سوریه به گونه ای است که تنها یک گذار سیاسی مذاکره ای می تواند امید خاتمه سرکوب و جلوگیری از وقوع جنگ فرقه ای را احیا کند. برای چالشی به این اندازه بزرگ، تنها جامعه بین المللی متحد می تواند هر دو طرف را برای تعامل در جهت گذار سیاسی صلح آمیز قانع کند. اما یک روند سیاسی اگر غیر ممکن نباشد دشوار است، در حالی که همه طرف ها در داخل و یا خارج از حکومت به روش های نظامی اعتقاد دارند. اختلاف بین المللی نیز به معنی حمایت از دستور کار گروه های پوششی و دامن زدن به ناآرامی ها است.

به همین دلیل است که من به دنبال کمک به جامعه بین المللی برای همکاری در جهت پایان دادن به این نیروی محرکه منهدم کننده و تمرکز ذهن طرف ها بر تعامل در روندی سیاسی هستم. در نخستین روز هایی که من اختیار برخی امور در این زمینه را به دست گرفتم از حمایت جامعه بین المللی برخوردار شدم و شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه هایی را صادر کرد که به موجب آن مجوز حضور ناظران نظامی سازمان ملل در سوریه صادر شد. پس از اعلام آتش بس در 12 آوریل، بر خلاف برخی ادعا ها، سرکوب دولتی علیه جامعه های غیر نظامی متوقف شد که نشان دهنده تاثیری است که این اتحاد می تواند داشته باشد.

با این حال حمایت بین المللی تقویت شده ادامه نیافت. آتش بس به سرعت پرچیده شد و دولت دریافت در صورتی که به عملیات نظامی گسترده بازگردد، پیامد وخیمی در انتظارش نخواهد بود. در نتیجه این اقدام ، من به دنبال انرژی بخشیدن به حرکت در جهت اتحاد بودم و گروه اقدام بین المللی در سوریه را در ماه ژوئن ایجاد کردم. چارچوبی برای دوره گذاری ترتیب داده شد که از تلاش های سوری ها برای حرکت در جهت بدنه دولت انتقالی با قدرت اجرایی کامل حمایت می کرد. گذار به معنی تغییر کامل اما مدیریت شده است، تغییری در این زمینه که چه کسی و چگونه سوریه را رهبری می کند. ما این نشست را با این امید ترک کردیم که قطعنامه شورای امنیت از تصمیم گروه اقدام حمایت کند. اما از آن پس اقدامی در این زمینه انجام نشد و به جای آن خواستار ارائه فهرستی از نام اشخاص مورد نظر شد.

در یک گذار سیاسی مدیریت شده بین قدرت های منطقه ای و بین المللی منافع مشترک روشنی وجود دارد. اما آتشی زیر خاکستر است که دامن آن می تواند منطقه و جهان را تحت تاثیر قرار دهد. در اینجا به مصالحه حکومت نیاز است تا بر اغواگری مخرب رقبای ملی غلبه کند. اقدام مشترک به تلاش های دوجانبه و به هم پیوسته از سوی تمامی کشور های صاحب نفوذ نیاز دارد تا به طرف ها بقبولانند که یک راهکار سیاسی، حیاتی و ضروری است.

برای روسیه، چین و ایران این به معنی تلاش های هماهنگ به منظور راضی کردن دولت سوریه برای حرکت در جهت تغییر، حمایت از گذار سیاسی و پذیرش از دست رفتن مشروعیت دولت کنونی است. نخستین حرکت از سوی دولت مهم است. چرا که ناسازگاری و مخالفت آن با اجرای طرح 6 ماده ای جدی ترین چالش در هر روند سیاسی صلح آمیز به شمار می رود و عدم اطمینان مخالفان نسبت به پیشنهاد های گذار مذاکره ای را تضمین می کند.

برای آمریکا، انگلیس، فرانسه، ترکیه ، عربستان سعودی و قطر نیز این به معنی تحت فشار قرار دادن مخالفان برای پذیرش یک روند سیاسی است که همه جوامع و موسسه هایی که هم اکنون با دولت در ارتباط هستند را شامل شود. این همچنین به معنی درک این واقعیت است که در آینده سوریه، اداره و کنترل امور تنها به دست یک نفر نیست.

این روشن است که اسد باید دولت را ترک کند. اما تمرکز بیشتر باید روی اقدامات و ساختاری معطوف باشد که گذار دراز مدت و صلح آمیز را تضمین کرده و از سقوط اغتشاش آمیز آن جلوگیری کند. این جدی ترین مساله است و جامعه بین المللی باید سهم مسئولیت خود در این زمینه را ادا کند.

البته هیچ یک از این اهداف بدون مصالحه حقیقی همه طرف ها محقق نمی شود. بن بست به این معنی است که هر یک از طرف ها باید تغییر مسیر بدهد. از دولت گرفته تا گروه های مخالف، جامعه بین المللی و قدرت های منطقه ای. در این راه، جامعه بین المللی می تواند شرایط ضروری برای یک روند سیاسی را ایجاد کند. یک جامعه بین المللی متحده می تواند به صورت موثری حامی یک گذار صلح آمیز تا دولت قانونی باشد.

سوریه همچنان می تواند از فاجعه مصون نگاهداشته شود. اما این به جرات و جسارت دولت، اعضای دائم شورای امنیت و چهره هایی مانند باراک اوباما و ولادیمیر پوتین، روسای جمهور آمریکا و روسیه نیاز دارد. آیا این ما به عنوان جامعه بین المللی هستیم که باید رای دفاع از آسیب پذیر ترین نقاط جهان اقدام کرده و فداکاری های لازم برای کمک در این زمینه را انجام دهیم؟

هفته های آتی در سوریه، پاسخ این پرسش را خواهد داد.

حضور اسرائیل در منطقه قفقاز جنوبی

مجمع عمومی، شورای امنیت را دور می زند؟ اتحاد برای صلح بهانه جنگ با بشار دکتر هرمیداس باوند، استاد دانشگاه وتحلیل گر مسائل بین المللی در گفتگو با دیپلماسی ایرانی به احتمال استناد قطعنامه اتحاد برای صلح و طرح پرونده سوریه در مجمع عمومی سازمان ملل می پردازد و معتقد است افزایش تلفات و آوارگان فضا را برای این قطعنامه مهیا کرده است.

دیپلماسی ایرانی: در روزهای گذشته ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل بار دیگر نگرانی خود را از ناآرامی های سوریه ابراز کرد و از دولت و اپوزیسیون این کشور خواست مراقب جان غیرنظامیان باشند. او ضمن اشاره به وضعیت ناهنجار شهروندان حلب گفت، این نگرانی وجود دارد که ارتش در مناطق پرجمعیت حلب از سلاح های سنگین و هلی کوپترهای مجهز به تیربار و جت های جنگنده استفاده می کند. پیلای، دولت و بخش هایی از اپوزیسیون را به جنایت علیه بشریت و جنایات جنگی متهم کرد. کمیسر عالی سازمان ملل تصریح کرد که آمران و عاملان این جنایت ها باید شناسایی و محاکمه شوند. او پیش تر نیز با طرح اتهام هایی مشابه خواستار آن شده بود که دیوان بین المللی کیفری لاهه برای شفاف سازی در این زمینه وارد عمل شود. در مورد اطلاق جنایت جنگی به شرایط کنونی سوریه با دکتر هرمیداس باوند، استاد دانشگاه وتحلیل گر مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

آقای دکتر، خانم ناوی پیلای کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل طرفین درگیر در سوریه را به جنایت علیه بشریت و جنایات جنگی متهم کرده است. این مسئله دقیقا چه معنایی دارد و چرا اکنون این اتهام مطرح می شود؟

جنایت علیه بشریت به اصل تناسب (proportion) مربوط می شود. یعنی اگر به عنوان مثال در این درگیری ها صد نفر کشته می شدند، این وضعیت مشمول این تعریف نمی شد. ولی وقتی رقم تلفات درگیریها به طور غیر منطقی افزایش یابد مفهوم جنایت علیه بشریت مصداق پیدا می کند. در حال حاضر گفته می شود که رقم تلفات انسانی درگیری های 17 ماه گذشته در سوریه به 17 هزار نفر رسیده است که بخش جدی از این کشته شدگان غیر نظامیان بوده اند. از سوی دیگر گفته می شود که یک تا یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر نیز بی خانمان شده اند یعنی مردم و سکنه شهرهای مختلف سوریه مجبور به ترک خانه های خود شده اند و اکثر آنها در داخل کشور آواره هستند و بخشی نیز به کشورهای همسایه گریخته اند.

بنابراین با توجه به حجم خشونت ها این وضعیت مشمول جنایت علیه بشریت قرار می گیرد. از سوی دیگر در مدت اخیر با توجه به مسلح شدن مخالفین و دست زدن به عملیات های نظامی در مقابل نیروهای نظامی دولتی شکل درگیری ها در سوریه به جنگ داخلی تبدیل شده است و در صورتی که دو طرف قوانین بین المللی در مورد جنگ را در نظر نگیرند به جنایت جنگی متهم می شوند. به خصوص از یک هفته گذشته که درگیری ها در دو شهر اصلی سوریه یعنی دمشق و به خصوص حلب شدت یافته است نگرانی از وقوع جنایت علیه بشریت و جنایت جنگی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است و می تواند مصداق یابد. خصوصا که گزارش هایی منتشر شده که نشان می دهد دو طرف دست به اعدام دسته جمعی افرادی زده اند که اسیر می شوند.

این اتهامات با استناد به کدام بخش از حقوق بین الملل مطرح می شود؟

کنوانسیون های چهارگانه ژنو از مهم ترین اسناد حقوق بین الملل در مورد حقوق مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی است که ماده سه همه این کنوانسیونها مشترک است. پروتکل های الحاقی به کنوانسیون ژنو که در 1977 در مورد جنگ های داخلی تصویب شد و همچنین کنوانسیون مربوط به جنایت علیه بشریت یا میثاق مدنی و سیاسی و همچنین اعلامیه جهانی حقوق بشر همگی  مفادی را برای زمان جنگ وضع کرده است که از افرادی که دیگر در جنگ نیستند حفاظت و حمایت می کند. این کنوانسیون ها جنایات جنگی را نقض قانون ها و آداب و رسوم جنگی می دانند که شامل کشتار گسترده، برخورد ناشایست و یا اخراج اهالی مناطق اشغال شده یا به کار گرفتن آنها و همچنین قتل و یا برخورد ناشایست با اسرای جنگی یا اشخاص اسیرشده، کشتار گروگانها، غارت ملکیت های شخصی، ویرانی عمدی شهرها و روستاها است .

در مقابل این جنایات، جامعه بین المللی چه برخوردی می کند؟

تا قبل از این که اساسنامه دیوان کیفری بین المللی لازم الاجرا شود، شورای امنیت تحت عنوان جنایت علیه بشریت، نسل کشی یا جنایت جنگی برای رسیدگی به هر سه اتهام یا یکی از آنها، دادگاههای ویژه تشکیل می داد مثل دادگاه های ویژه یوگوسلاوی سابق، رواندا و بروندی. نوع دیگری از دادگاه های منبعث از قطعنامه شورای امنیت که مبتنی بر موافقتنامه میان سازمان ملل و دولت مربوطه است دادگاههای مختلط (mixed tribunals) نامیده می شوند مثلا در مورد کامبوج یا تیمور شرقی یا سیرالئون یا کوزوو این دادگاه ها برای رسیدگی به اتهامات مطرح برگزار شد. در حال حاضر اگر کشورهایی به اساسنامه دیوان کیفری بین المللی ملحق نشده باشند شورای امنیت می تواند از دادستان دیوان بخواهد که به عنوان اتهام جنایت علیه بشریت افرادی را مورد تعقیب قرار دهد. همانطور که در مورد عمر البشیر یا در مورد قذافی و پسرش شورای امنیت از دیوان کیفری بین المللی خواست که به اتهامات آنها رسیدگی کند. اکنون که کمیساریای عالی حقوق بشر به مفهوم جنایت علیه بشریت اشاره کرده است شورای امنیت می تواند از دادستان دیوان بخواهد که بشار اسد یا دیگر افرادی که در مظان اتهام هستند را مورد محاکمه قرار دهد. البته اگر کشوری به اساسانامه دیوان ملحق شده باشد اگر این افرادی که مورد اتهام قرار گرفته اند در آن کشور حضور پیدا کنند آنها ملزم هستند که آنها را تسلیم دادگاه کنند. ولی در مورد کشورهایی که به اساسنامه دیوان ملحق نشده اند تنها شورای امنیت می تواند از دادستان بخواهد که مسئله را مورد پیگیری قرار دهد و اگر دادستان اعلام کند در هر صورت بالقوه متهم هستند تا به نحوی به دادگاه منتقل شوند.

با توجه به این که شورای امنیت به واسطه وتوی چین و روسیه دچار بن بست شده است جامعه بین المللی چه اقدامی می تواند در این راستا انجام دهد؟

در حال حاضر کشورهای عضو اتحادیه عرب اتحاد اعلام کرده اند که قصد دارند پرونده سوریه را در مجمع عمومی مطرح کنند. مجمع عمومی در کارنامه خود سابقه ای با عنوان قطعنامه اتحاد برای صلح دارد که در مورد جنگ کره تصویب شد و در زمانی بود که شورای امنیت به واسطه وتوی چین فاقد توان تصمیم گیری بود. بر اساس این قطعنامه به کشورهای عضو توصیه می شود که به صورت دسته جمعی برای اقدام علیه کشوری که در آن قطعنامه متجاوز تلقی شده است، همکاری کنند. در مورد بحران کانال سوئز 1956 و همچنین در مورد بحران کنگو نیز از قطعنامه اتحاد برای صلح استفاده شد. البته این قطعنامه فقط توصیه می کند. ولی اگر چنین قطعنامه ای در مجمع عمومی تصویب شود با استناد به آن کشورهایی که این قطعنامه را می پذیرند و به توصیه سازمان ملل لبیک می گویند می توانند به اقدامات نظامی علیه سوریه دست بزنند.

در شرایط کنونی تا چه اندازه چنین مسئله ای محتمل می نماید؟

چندان قابل پیش بینی نیست. به هر حال کشورهای عضو اتحادیه عرب اعلام کرده اند که قصد دارند این مسئله را در مجمع عمومی مطرح کنند. اگر در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شود بستگی دارد که به چه نحوی این موضوع مورد رسیدگی قرار گیرد و تصویب شود. اگر رسیدگی بر اساس قطعنامه اتحاد برای صلح صورت گیرد یک سری اقدامات جمعی نظامی صورت خواهد گرفت.  اما اگر صرفا بخواهد از نظر روانی اقدامی علیه سوریه یا روسیه و چین که قطعنامه را وتو کرده اند انجام دهند به این ترتیب خواهد بود که اکثریت جامعه بین المللی رفتار دولت سوریه را محکوم می کنند تا نشان بدهند که اکثریت جامعه بین المللی مخالف وضع موجود در سوریه هستند و یا در مورد تغییر حکومت بشار اسد نظر واحدی دارند. هنوز روشن نیست که کدام یک از این دو روش مورد نظر کشورهای عربی است. بستگی دارد که این رسیدگی بر اساس کدام مبنا مطرح شود. اگر  برمبنای اول باشد به معنای این است که راهی برای اقدام نظامی دسته جمعی علیه سوریه ایجاد شده است.

اگر این اتفاق رخ دهد و به واسطه چنین قطعنامه ای اقدام نظامی از سوی کشورهای غربی و عربی علیه سوریه صورت گیرد ممکن است که روسیه واکنش جدی نظامی نشان دهد؟

وقتی اکثریت اعضای مجمع عمومی چنین قطعنامه ای را تصویب کنند به این معناست که اکثریت جاماعه بین المللی بر این نظر است و بعید به نظر می رسد که روسیه بتواند با اکثریت جامعه بین المللی درگیر شود. البته روسیه می تواند واکنش های خاصی نشان بدهد ولی نه به شکل نظامی. این که واکنش چین و روسیه چه خواهد بود بستگی به میزان وحدت جامعه بین المللی دارد. اگر این قطعنامه با رای بیش از 150 کشور از 194 کشور عضو سازمان ملل تصویب شود قطعا تاثیرگذاری آن بسیار بیشتر خواهد بود و می توانند بر اساس آن دست به اقدام بزنند و چین و روسیه نیز نمی توانند واکنش جدی نشان دهند.

با توجه به فضای کنونی جهانی تصویب چنین قطعنامه ای با این تعداد رای امکان پذیر است؟

با توجه به این که اتحادیه عرب این قطعنامه را در خواست می کنند و کشورهای عضو ناتو، اتحادیه اروپا، بخشی از کشورهای آمریکای لاتین و کشورهایی مثل استرالیا، نیوزلند و ژاپن که عموما همراه آمریکا هستند با چنین قطعنامه ای همراهی می کنند این مسئله بعید به نظر نمی رسد. با توجه به سابقه غربی ها در چنین اقداماتی آنها می دانند که چه متنی را تنظیم کنند که مورد موافقت اکثریت کشورها قرار گیرد و بعدا بتواند دستاویز برای اقدام نظامی دسته جمعی قرار گیرد. از سوی دیگر نباید واکنش نهادهای حقوق بشری را نادیده گرفت. بالا رفتن میزان کشته ها و آوارگان قطعا فضای عمومی جهانی را برای چنین قطعنامه ای بیش از پیش آماده می کند.

دیپلماسی ایرانی

دولت سوریه برگرفته از حزب بعث سوریه است که با کودتای حافظ اسد قدرت را در اختیار گرفت. با مرگ حافظ اسد، حکومت جمهوری موروثی به پسرش بشار اسد رسید. در این کشور پارلمان وجود دارد، اما نظام کاملا تمرکز گراست. نظام بعثی سوریه اگر چه وارد رویاروئی مستقیم با اسرائیل نشده، اما همواره از مخالفان اسرائیل – اعم از فلسطینی­ها و مقاومت در لبنان – حمایت کرده، اگر چه بر ایده حمایت سوریه از مقاومت، نقدهای جدی وارد است.

اخوان المسلمین سوریه یکی از ارکان مبارزه با حافظ و بشار اسد بوده و تا کنون هزینه زیادی بابت این مبارزه پرداخته است. اخوان سوریه به شدت سلفی هستند و مورد حمایت عربستان، قطر، امارات و .. می­باشند.

اهل تسنن سوریه مواضع معتدلی دارند. شاخص این مجموعه دکتر رمضان البوطی است که در درگیری اخیر شرکت نکرده، اگر چه منتقد نظام سوریه است.

کردهای سوریه حدود سه میلیون نفر هستند که اکثرا محروم مانده­اند و دولت سوریه گاهی برای ایشان هم شناسنامه صادر نکرده است. این کردها روابط نزدیکی با پ.ک.ک دارند که در حال جنگ با ترکیه است.

علویان اقلیتی سوری هستند، علی رغم اینکه بشار و خانواده او علوی هستند و برخی از علویان هم پست­های مهمی دارند، اما آنها جزء اقشار ضعیف سوریه به حساب می­آیند.

مخالفان خارج نشین سوریه، عمدتا روشنفکرانی هستند که به دموکراسی و مبارزه با نظام حاکم بر سوریه اعتقاد دارند، آنان با تشکیل مجلس در خارج از کشور – ترکیه – تلاش کردند تا تحولات سوریه را مدیریت کنند. نخستین رهبر این مجلس برهان غلیون از اندیشمندان سوری مقیم پاریس بود که مدتی قبل استعفا داد و آقای سیدا جانشین او گردید. این مجلس در پی دگر دیسی در شیوه مبارزه در سوریه جایگاه خود را از دست داده است.

سوری­ها تا قبل از ترور اخیر رهبران سوریه به صورت تظاهرات و درگیری­ با نیروهای سوریه به مبارزه ادامه می­دادند. بعد از ترور اخیر این شیوه متروک شد و جنگ مسلحانه جایگزین آن گردید. در ابتدا تصور می­شد که سوریه درگیر جنگ داخلی شده است. اما با سرازیر شدن نیروهای تندرو سلفی و احتمالا القاعده به سوریه از کشورهای لیبی، ترکیه، اردن، سعودی و.. و پشتوانه مالی عربستان و حمایت قطر و امارات و تسلیح آنها از سوی ترکیه، ارتش سوریه وارد جنگ با این مجموعه گردید. گرچه تلفات این درگیری بیشتر است، اما انگیزه ارتش سوریه در مقابله با این مجموعه نسبتا تقویت شده است.

ایران از دیر باز متحد سوریه بوده است. به ویژه که سوریه در جنگ تحمیلی بیشترین کمک را به ایران نمود. همچنین این کشور پل استراتژیک همکاری ایران و حزب الله لبنان به حساب می­آید. به این دلایل ایران به شدت از سوریه حمایت می­کند. این حمایت گاهی جنبه افراطی به خود می­گیرد. مثلا در حالی که تلویزیون سوریه خبر رسانی نسبتا دقیقی از اوضاع داخلی این کشور می­کند و درگیری در اقصی نقاط سوریه را پوشش می­دهد، تلویزیون ایران آن کشور را آرام جلوه داده و حتی وزیر امور خارجه ایران می­گوید که اوضاع در سوریه آرام است!

با حرکت اخیر سوریه و دادن آزادی نسبی به کردهای این کشور، آنان عملا از صف مبارزه با بشار اسد کنار رفته و به عنوان متحد استراتژیک پ.ک.ک فعال شده و لذا ترکیه با واقعیت جدیدی روبرو گردیده است. ترکیه قبلا از تظاهرات مردم سوریه حمایت می­کرد، اما با نظامی شدن اوضاع سوریه، آنان هم فرصت را غنیمت شمردند و به نحوی وارد این درگیری گردیدند.

غربی­ها در کشورهای عربی اسلامی دوست و دشمن دائمی ندارند، آنان همواره بر داشتن منافع دائمی در این منطقه تاکید کرده­اند. از این رو حمایت ایشان از حکومت­ها، گروه­ها، احزاب و .. در کشورهای عربی و اسلامی همواره تاکتیکی و وابسته به تامین منافع ایشان بوده است. لذا آنان می­توانند در عرض چند ساعت تغییر موضع بدهند و کسی هم ایشان را سرزنش نخواهد کرد. غرب فعلا از اینکه در کشورهای عربی اسلامی جنگ و درگیری ادامه دارد، مسرور است. زیرا هر که کشته شود، هر چیزی که تخریب شود، متعلق به این کشورهاست و غرب از آن بابت زیانی نمی­بیند. غربی­ها بعد از حادثه یازدهم سپتامبر، بلافاصله تلاش کردند تا جغرافیای جنگ را عوض کنند و موفق شدند جنگ را از نیویورک و.. به افغانستان و عراق و .. ببرند. لذا فعلا غرب آسیبی نخواهد دید و این کشورهای عربی اسلامی هستند که حتی اگر در این درگیری­ها پیروز شوند، باید خرابه­ها را آباد نمایند و تاوان جنگ را بپردازند. طرح کلان غرب برای خاور میانه واقعا قابل مطالعه است!

القاعده اگر چه توسط غرب علیه شوری بوجود آمد، ولی دچار دگر دیسی گردید و با غرب به مقابله برخاست. اکنون بار دیگر غرب موفق شده هدایت این سازمان را به دست بگیرد. غرب عناصر تندرو و جهادی را از کشورهای لیبی، اردن، سوریه، ترکیه، یمن، عربستان و.. به سمت سوریه هدایت کرده و آنان هم با انگیزه جهاد و شهادت به مبارزه با نظام حاکم بر سوریه پرداخته­اند. قطعا اگر همه آنها در این مسیر کشته شوند، غرب خوشحال خواهد شد. زیرا دشمن­های بالقوه خود را نابود کرده است. اگر هم در سوریه پیروز شوند که نظام اسد را نابود کرده­اند. در هر دو گزینه غرب سود خواهد برد. غرب بسیار مشتاق است تا در در کشورهای عربی اسلامی اندیشمندان در انزوا قرار گرفته و کار به دست نیروهای نظامی و جهادی باشد، نیروهای اندیشمند شرقی به غرب بروند و در آنجا به بار بنشینند. غرب از حقوق بشر و دموکراسی حمایت می­کند، اما این را هم می­داند در کشورهائی که سطح سواد بالا نیست و افراد به واسطه تخصص خود جایگاهی را اشغال نکرده­اند و منافع فردی، گروهی، طایفه­ای همچنان حرف اول را می­زنند، حقوق بشر و دموکراسی شعار و دستآویز خوبی به حساب می­آیند.

کشورهای عربستان، قطر، اردن و امارات که با نظام غیر دموکراتیک اداره می­شوند، برای جلوگیری از خیزش در کشورهای خود فعلا به این راهکار رسیده­اند که با نظام سوریه مخالفت کنند، اگر چه بعید است این کار برای آنها سودی داشته باشد و جلوی اعتراض­های مردمی در این کشورها را بگیرد!

در سوریه فعلا چند گزینه مطرح است: پیروزی بشار اسد، که در این صورت تازه اول ماجراست و وی باید علاوه بر باز سازی سوریه، آغوش خود را به روی دموکراسی بگشاید. پیروزی مخالفان، که با توجه به حضور نیروهای خارجی در جنگ فعلی آینده ناهمواری را در پیش خواهند داشت. تقسیم سوریه به سه منطقه کرد نشین، منطقه طرفداران بشار با محوریت لاذقیه و منطقه مخالفان. غرب از این گزینه استقبال می­کند، اما رنج مردم به پایان نمی­رسد و ماجرا با طرح و شکل جدیدی ادامه می­یابد. سلاح­های طرفین جنگ پایان یافته و آنان برای حفظ خود ناچار هستند تا به بازارهای خرید اسلحه روی آورند!

اسرائیل در مسئله سوریه تا اینجا برنده بوده، اما معلوم نیست در آینده اوضاع بر همین منوال باشد.

حجت الله جودکی

آنکارا با همسایه جنوبی چه می کند؟

ترکیه و بحران سوریه

 

 

میرمحمود موسوی، کارشناس مسائل ترکیه در گفتاری برای دیپلماسی ایرانی به عوامل تاثیر گذار در تصمیم گیری سوریه در مورد تحولات سوریه می پردازد و معتقد است اکثریت مردم ترکیه از مداخله نظامی ترکیه در سوریه حمایت نمی کنند.

نوع نگاه ترکیه به تحولات سوریه برای بسیاری از ناظران بین المللی این سوال را ایجاد کرده است که چه عواملی در تصمیم گیری ترکیه در مورد تحولات سوریه تاثیر گذار است. در پاسخ به این سوال می توان به عوامل زیر به عنوان تاثیرگذار ترین عوامل در تصمیم گیری دولتمردان ترک در زمینه تحولات سوریه اشاره کرد:

یک. اولین عامل روند جاری توسعه اقتصادی- سیاسی ترکیه است. این روند از نزدیک به ده سال پیش و به دنبال یک دوره بد اقتصادی ـ سیاسی در ترکیه آغاز شده و در میان مردم ترکیه با استقبال خوبی هم رو به رو شده است. به دوحوزه مهم سیاسی و اقتصادی اشاره میکنم. مردم ترکیه در حوزه مسائل سیاسی تا حدودی بهره مند شده اند. به این دلیل از لفظ تا حدودی استفاده می کنم که گاهی اوقات در توصیف فضای سیاسی ترکیه اغراق می شود به نحوی که در نمره دهی به روند توسعه سیاسی ـ اجتماعی در ترکیه افراط می شود. ترکیه در جهت آزادی های سیاسی مانند آزادی بیان و اندیشه و یا شاخص هایی که برای آزادی مطبوعات و رسانه ها مطرح می شود در بعضی زمینه ها رو به جلو حرکت می کند اما نمی توان این ارزیابی را تایید کردکه ترکیه در کلیه این زمینه ها یک جامعه آزاد است.

در حوزه اقتصادی آمار و ارقام از وضعیت خوب ترکیه در حال وآینده حکایت می کند. در میان کشورهای اروپایی وضعیت ترکیه ظرف سالهای اخیر، در بالا رفتن رفاه مردم،تولید، صادرات،واز سوی دیگر کاهش نرخ بیکاری و تورم بهترین بوده است. آثار مثبت این تحول درزندگی مردم قابل مشاهده است و مردم خواهان استمرار این روند هستند. اگر به مجموعه موضوعاتی که برای مردم هر کشوری در نظر سنجی ها مطرح است نگاه کنیم متوجه می شویم که به طور معمول وضعیت معیشتی در راس دغدغه های مردم قرار دارد . در این زمینه ها می توان گفت که دولت ترکیه به خوبی توانسته رضایت نسبی اکثریت مردم را جلب کند. احزاب مخالف هم اگر چه ایرادات و انتقادات خود را در بستر و انگیزه  رقابت سیاسی مطرح می کنند اما در مجموع علی رغم این که ده سال است که احزاب مختلف طرح ها و نظرات خود را مطرح کرده اند، نتوانسته اند که در تعداد طرفداران حزب عدالت و توسعه تغییری ایجاد کنند و این نشان دهنده وضعیت اقتصادی خوب و روند مطلوب است.

مجموعه این مطالب را باید به عنوان یک عامل در نظر گرفت و توجه داشت که در ارتباط با مساله سوریه دولت ترکیه هر تصمیمی که بخواهد بگیرد باید به این امر توجه داشته باشد که بحرانی ترشدن منطقه و میل کردن به یک درگیری نظامی می تواند به شدت این روند حیاتی و تاریخی را تحت تاثیر قرار دهد  و  انرا  متوقف کند.

دو. عامل دیگرکه در سیاست ترکیه در مسئله سوریه سهم مهمی دارد قضیه کرد ها است. در نظرسنجی های مختلف چه نظرسنجی های داخلی و چه نظرسنجی هایی که موسسات خارجی در ترکیه انجام داده اند،  مسئله کردها  به اندازه قابل توجهی دغدغه ذهنی مردم ترکیه است. این نشان می دهد که نه تنها حکومت و  سیاسیون بلکه مردم ترکیه نیز مسئله کردها را مهم می دانند.مشگل پیچیده ایست که حکومتهای  ترکیه چندین دهه با آن درگیر بوده اند. ارتش ترکیه هم در این مساله فعال است و درگیری های نظامی در شمال عراق ویا جنوب شرقی ترکیه هر از چند گاهی دیده می شود. گاهی حتی این درگیری به حرکت های داخل شهری کشیده می شود. کردها در لایه های مختلف خواسته های خود را پیگیری می کنند. آن ها در مجلس، خیابان ها، حرکت های نظامی مسلحانه در چارچوب تشکیلات پ ک ک فعالیت های خود را دنبال می کنند. بنابراین مسئله کردها یک موضوع جدی در ترکیه است و در نظر سنجی ها به نحو جالب توجهی در صدر موضوعات مورد توجه مردم و در کنار مسائل معیشتی قرار دارد.

در منطقه شرقی و شمال شرقی سوریه بخش قابل توجهی از قوم کرد زندگی میکنندو این امر با مسئله کردهای ترکیه و کل منطقه پیوند می خورد. سابقه قضیه هم نشان می دهد در مقاطعی پ ک ک ،شاخه نظامی کردهای ترکیه ،با برخی دولتها در منطقه روابطی داشته و از آن ها کمک می گرفته است. ترک ها اینگونه ثبت کرده اند که سوریه در گذشته حامی پ ک ک بوده و به عبدالله اوجالان، رهبر پ ک ک پناه داده بوده و بعد هم عبدالله اوجالان تحت فشار ترکیه از سوریه خارج و به دنبال ان دستگیر شد. این سابقه در ذهن سیاستمداران و نظامیان ترکیه وجود دارد. در طول یک سال و نیم اخیرو به خصوص در وضعیت بحرانی سوریه، مسئله کردهای سوریه، فعال تر شدن پ ک ک در این منطقه، احتمال کمک گیری پ ک ک از حکومت سوریه و یا احیانا تجهیز پ ک ک توسط حکومت سوریه علیه دولت ترکیه بار ها مطرح شده است و هر هفته یکی دو خبر در مطبوعات ترکیه در این زمینه مشاهده می شود. در طول دوهفته اخیر این موضوع به مهمترین خبر سیاسی ترکیه تبدیل شده است.

این هم بخشی از مسئله است و مایه نگرانی ترکیه است. به هر حال می توان گفت که احتمال دارد پ ک ک به عنوان یک نیروی مسلح سابقه دار در منطقه که دغدغه ذهنی دولت ترکیه است، با حاکمیت سوریه همکاری کند و مزاحمت های بیشتری را برای دولت ترکیه به وجود آورد.

سوم. عامل دیگر شامل یک دسته موضوعات یعنی تفاوتها،روابط و یا اختلافات قومی ـ تاریخی و عقیدتی در منطقه است. این عامل هرچند ظاهرا در حال حاضر سهم کمتری رادارد ولی در عمق سهم مهمی را در مجموعه تحولات منطقه دارد.

 یک قضیه مسئله قومیت ها است. در موضوع مورد بحث یعنی ترکیه وسوریه، اقوام عرب ، ترک و کرد مشاهده می شود. هر یک از این سه قومیت تاریخ و فرهنگ ومجموعه خواست های خود را دارند که اغلب به هم گره میخورند و در جهاتی در مقابل خواست گروه مقابل قرار می گیرند. تفاوتها یا اختلافات مورد اشاره سابقه تاریخی دارد و به دوران عثمانی ها و قبل و بعد از آن بر می گردد.

بعد از بحث قومی، بحث عقیدتی است. اهل تسنن، اهل تشیع و علوی ها در این منطقه حضور دارند. البته بعضی ها علوی ها را به جای شیعه می گیرند یا شیعه را به جای علوی ها ،که باید توجه داشت قطعا این دو تفاوت زیادی با یکدیگر دارند. موضوع تفاوت های عقیدتی در این منطقه هم قطعا می تواند در آینده جدی تر شود و اختلافات را در این منطقه تشدید کند. هرچند در ظاهر عنوان نمی شود اما به هر ترتیب وقتی که در محاسبات سیاسی مورد تحلیل قرار می گیرد، ترک ها به این مسئله توجه دارند که در سوریه یک اقلیت علوی وجود دارد و بر اکثریت اهل تسنن حکومت میکند. در ترکیه نیز موضوع علوی ها یک بحث تاریخی و ریشه داری است. جایگاه آن ها در خلافت عثمانی ها و نوع برخورد با آن ها به گونه ای بود که تحت فشار بودند. بعد در زمان آتاتورک علوی ها از آن فشار در می آیند چرا که حکومت سکولار می شود و اقلیت ها در حکومت های سکولار می توانند راحت تر عمل کنند.

در حال حاضر نیز بعد از هشتاد سال حزب عدالت و توسعه به طور دموکراتیک حکومت را در دست دارد چون منسوب به اسلامگراها میباشد ومقداری صبغه دینی هم دارد در برخی محافل علوی تا حدی ایجاد نگرانی می کند. برخی پیوندها میان علویان ترکیه و علویان سوریه مطرح می شود. جایگاه علویان در میان نظامیان و ارتشیان ترکیه نیز قابل توجه است.در رفتار تر کیه در قبال تحولات مورد بحث بنابراین بحث علویان نیزمطرح است اما به اعتقاد من در سایه دو عامل دیگر ذکر شده قرار می گیرد.

میرمحمود موسوی، کارشناس مسائل ترکیه

پنتاگون ۴.۲ میلیارد دلار موشک پاتریوت به کویت می‌فروشد

خبرگزاری فرانسه

نظامیگری؛ مبنای راهبرد منطقه‌ای آمریکا

مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک(csis)

نویسنده: حسین هوشمند

تلاش آلمان برای همراه کردن چین با غرب در مناقشه سوریه

هفته نامه اشپیگل

گزارش تصویری: تولدت مبارک آقای دموکرات

ماندلا و همسرش وینی سال 1958 در مراسم ازدواجشان



نلسون ماندلا (وسط) به همراه دو  تن از رهبران کنگره ملی آفریقا، سال 1952



ماندلا در سال 1952، در حال ورود به دادگاه



وینی ماندلا مشت خود را برای ادای احترام به قدرت سیاه بالا برده است، وی اعلام کرد که به مناسبت تولد 70 سالگی همسر دربندش کنسرت پاپ بزرگی برگزار خواهد شد. سال 1988



هزاران تجمع کننده به درخواست وینی ماندلا مشت های گره کرده خود را بالا برده اند، سال 1990



نلسون ماندلا که 27 سال را به عنوان زندانی سیاسی آپارتاید در زندان گذراند سرانجام در 11 فوریه 1990 آزاد شد. این عکس وی را در حالی که لحظاتی پس از آزادی خارج از زندان قدم می زند نشان می دهد



ماندلا و رئیس جمهور سابق آفریقای جنوبی پس از اینکه در سال 1993 مشترکا جایزه صلح نوبل را گرفتند در برابر دوربین ها



تصویر از صف رای مردم در اولین سالی که حضور در انتخابات برای سیاهپوستان آزاد شد



ماندلا در حال رای دادن در اولین انتخابات سیاهپوستان-1994



هزاران هوادار رئیس جمهور منتخب نلسون ماندلا در مراسم سوگند وی



ماندلا در سال 1994 به عنوان اولین رئیس جمهور سیاهپوست آفریقای جنوبی سوگند خورد



ماندلا و پرنسس دایانا در سال 1997



ماندلا و همسرش در سال 1998



ماندلا در کنار رئیس جمهور جدید آفریقای جنوبی ، تابو امبکی در سال 1999



ماندلا در کنار جاکوب زوما در سال 2004



ماندلا و میشله اوباما



ماندلا و بیل کلینتون رئیس جمهور اسبق امریکا

دیپلماسی ایرانی

بروکینگز: خاورمیانه همچنان عرصه نبرد آمریکا و رقبایش باقی می‌ماند

بروکینگز/ ادواردو آبیسلان

گزارش تصویری: فرش قرمز مصری ها برای کلینتون

چه کسانی به بازار تسلیحات روس‌ها رفتند؟

حضور هیئت سوری در دوسالانه بازار اسلحه که در روسیه برگزار می شود



رئیس هیئت سوری حاضر در نمایشگاه اسلحه روسیه در حال تمرین با یک کلاشیکف مجهز به صدا خفه کن



نماینده هیئت افریقایی حاضر در بازار اسلحه روسیه در حال بررسی موشک های ضد هوایی گریزلی اس ای- 17



دوسالانه بازار سلاح های روسی در فرودگاهی در خارج از مسکو برگزار می شود



نمایندگان پاکستان در میان تجهیزات نظامی روسیه



دوسالانه بازار سلاح های روسی در فرودگاهی در خارج از مسکو برگزار می شود



سرهنگ عصام ابراهیم اسعدی وابسته نظامی سفارت سوریه در روسیه در این نمایشگاه حضور داشت

تایم

خرازی :حضور روسیه در مذاکرات اشتباه بود

صادق خرازی

پروژه امارات برای دور زدن تنگه هرمز افتتاح شد

بی بی سی